Mặc Lâm biên tập viên, RFA, Bangkok
2012-05-25
Phiên thảo luận tại kỳ họp Quốc hội vừa qua về các vần đề kinh tế tài chánh đã được nhiều đại biểu đưa ra các ý kiến hết sức thiết thực liên quan đến báo cáo của chính phủ cũng như hiện trạng kinh tế tài chánh hiện nay.
Bộ Tài Chính Việt Nam, Quận Hoàn Kiếm - Hà Nội
Mặc Lâm đem những nhận xét này để đặt câu hỏi với TS Lê Đăng Doanh, nguyên tư vấn cho Bộ Kế hoạch Đầu tư nhằm làm sáng tỏ hơn những vấn đề đặt ra tại nghị trường Quốc hội.
Báo cáo hồng: thói quen khó bỏ?
Mặc Lâm: Trong báo cáo kinh tế xã hội của chính phủ gửi cho Quốc hội, đại biểu Nguyễn Đình Quyền đặt câu hỏi phải chăng chính phủ báo cáo những điều đã làm được nhiều hơn những gì thực sự yếu kém. Là một chuyên gia về kinh tế ông nghĩ sao về lời phát biểu này?
TS Lê Đăng Doanh: Tôi nghĩ rằng chính phủ đã có những nỗ lực rất nghiêm túc và cũng đã nhìn thấy vấn đề. Tuy nhìn ra tính nghiêm trọng của vấn đề nhưng những người đang thực hiện thường là bao giờ cũng thấy mình làm được nhiều việc, nhiều tiến bộ. Các đại biểu Quốc hội đã ghi nhận những tiến bộ chẳng hạn như lạm phát đã bắt đầu giảm, một số chỉ tiêu kinh tế vĩ mô có phần ổn định hơn, nhập siêu giảm đi, dự trữ ngoại tệ có tăng…tuy nhiên tất cả những điều đó nó chưa thể hiện bản chất yếu kém của nền kinh tế tại Việt Nam.
Các đại biểu Quốc hội muốn đào sâu vào những nguyên nhân, thực chất và những gì tiềm ẩn đàng sau các yếu kém đó như đầu tư công, như lãng phí, như việc các tập đoàn kinh tế nhà nước kém hiệu quả. Tôi nghĩ những nỗ lực chân thành, đầy thiện chí của các đại biểu Quốc hội kỳ này rất đáng hoan nghênh và được công luận hết sức ủng hộ
Các đại biểu Quốc hội muốn đào sâu vào những nguyên nhân, thực chất và những gì tiềm ẩn đàng sau các yếu kém đó như đầu tư công, như lãng phí, như việc các tập đoàn kinh tế nhà nước kém hiệu quả. Tôi nghĩ những nỗ lực chân thành, đầy thiện chí của các đại biểu Quốc hội kỳ này rất đáng hoan nghênh và được công luận hết sức ủng hộTS Lê Đăng Doanh
Mặc Lâm: Đại biểu Lê Thanh Vân nghi ngờ con số tăng trưởng 4% trong 4 tháng đầu năm rất đáng xem xét lại vì theo ông con số này mâu thuẫn với chỉ số tăng trưởng tín dụng âm. Đáng ra 2 chỉ số này luôn phải tỷ lệ thuận với nhau. TS có nhận xét gì về nhận định này?
TS Lê Đăng Doanh: Theo tôi thì chỉ số tăng trưởng 4% của chính phủ đưa ra là có căn cứ bởi vì nền kinh tế Việt Nam là một nền kinh tế dựa vào nông nghiệp và dựa vào các hộ gia đình rất lớn. Các hộ gia đình này là những nền kinh tế phi hình thức, họ hoạt động không dựa vào vay mượn tín dụng từ ngân hàng mà họ dựa vào sự vay mượn ngoài xã hội. Nền kinh tế này tạo ra rất nhiều công ăn việc làm. Tạo ra sự đóng góp rất đáng kể cho nên tôi nghĩ 4% là có phần sự thật. Nếu so các chỉ tiêu về tín dụng thì phải ngầm hiểu rằng nền kinh tế Việt Nam là một nền kinh tế tiền mặt đang 
còn rất lớn và tín dụng ngoài ngân hàng vẫn rất đáng kể vì vậy các con số khó có thể đem so sánh tương tự như trong sách giáo khoa được
còn rất lớn và tín dụng ngoài ngân hàng vẫn rất đáng kể vì vậy các con số khó có thể đem so sánh tương tự như trong sách giáo khoa được
Chỉ số tăng trưởng tín dụng giảm là một chỉ số đáng lo ngại và điều ấy đang tác động đến khu vực kinh tế, chính thức là các khu vực kinh tế tư nhân đã có đăng ký và khu vực ấy thì hiện nay đang chết hàng loạt, và đấy là điều đáng lo ngại.
Giảm lạm phát hay dân không còn tiền để mua?
Mặc Lâm: Đại biểu Trần Du Lịch nhấn mạnh cần phải xem xét việc lạm phát liên tục được nhà nước kéo xuống có phải là tín hiệu tốt hay không. Theo ông Lịch thì dấu hiệu này đáng lo hơn là đáng mừng vì nó thể hiện sức mua giảm quá mạnh. Sức mua giảm khiến nhập khẩu giảm và chắc chắn khi kinh tế phục hồi thì nhập siêu sẽ lại tăng. TS có đồng ý với phân tích này hay không?
TS Lê Đăng Doanh: Hoàn toàn đồng ý rằng việc lạm phát giảm là do các sự giảm sút rất nghiêm trọng trong sức mua. Tôi chứng kiến cảnh người dân bây giờ phải chắt bóp mồm miệng như thế nào. Phải tự hạn chế những tiêu dùng tối thiểu như thế nào. Tôi đã gặp những người điều hành siêu thị họ cho biết doanh số của họ bị giảm và đã phải chuyển các mặt hàng có giá trị cao xuống thành mặt hàng giá trị thấp như thế nào.
Việc nhập khẩu giảm dẫn đến nhập siêu giảm chỉ có mặt tích cực biểu hiện bên ngoài là cân đối thương mại quốc tế cân 
bằng hơn, nhưng cái nguyên nhân sâu xa khiền người ta không nhập khẩu bông, sợi hay các trang thiết bị hay vật tư để sản xuất và điều ấy là một dấu hỏi rất lớn cho quá trình tăng trưởng trong những quý tới.
bằng hơn, nhưng cái nguyên nhân sâu xa khiền người ta không nhập khẩu bông, sợi hay các trang thiết bị hay vật tư để sản xuất và điều ấy là một dấu hỏi rất lớn cho quá trình tăng trưởng trong những quý tới....Hoàn toàn đồng ý rằng việc lạm phát giảm là do các sự giảm sút rất nghiêm trọng trong sức mua. Tôi chứng kiến cảnh người dân bây giờ phải chắt bóp mồm miệng như thế nào. Phải tự hạn chế những tiêu dùng tối thiểu như thế nào. Tôi đã gặp những người điều hành siêu thị họ cho biết doanh số của họ bị giảm...TS Lê Đăng Doanh
Nếu nền kinh tế Việt Nam không nhập khẩu thì nền kinh tế ấy cũng sẽ rất khó mà xuất khẩu. Tỷ lệ giá trị gia tăng trong xuất khẩu của Việt Nam rất thấp, rất cần nhập khẩu để mà xuất khẩu dệt may, da giày, hay điện tử. Vì vậy nếu không nhập khẩu thì những mặt hàng xuất khẩu đó sẽ bị hạn chế rất nhiều, và đấy cũng là lo ngại của tôi.
Từ kinh nghiệm bản thân
Mặc Lâm: Đại biểu Đặng Thị Hoàng Yến, với kinh nghiệm của một doanh nhân bà cho biết đang có rất nhiều doanh nghiệp không thể tiếp cận vốn vay với lãi suất quy định. Bà Yến báo động rằng đã có hiện tượng môi giới vay ngân hàng, có nghĩa là doanh nghiệp phải chi thêm tiền hối lộ mới vay được ngân hàng. Theo TS hiện tượng này phát sinh do nguyên nhân nào?
TS Lê Đăng Doanh: Theo tôi thì tình hình mâu thuẫn ngay trong nền kinh tế Việt Nam là các ngân hàng thương mại thừa vốn thừa thanh khoản, trong khi đó thì các doanh nghiệp đói vốn, không tiếp cận được vốn. Cái rào cản đó do các doanh nghiệp hiện nay bị tồn kho hàng hóa quá nhiều. Họ không trả được nợ cũ nên không vay được tín dụng mới. Tôi đã có kiến nghị là phải có quỹ bảo lãnh tín dụng và phải có quỹ mua lại nợ xấu nhưng trên cơ sở công khai minh bạch và có các tiêu chí khách quan, chứ không được dồn vốn vào các công ty sân sau, đưa tiền cứu các công ty có quan hệ thân quen của mình.
Tôi nghĩ rằng cần phải giải quyết sớm một cách có hiệu quả cái vướng mắc này thì nền kinh tế Việt Nam mới có thể tăng trưởng được.
Trong số những doanh nghiệp hiện nay không hoạt động dược có rất nhiều doanh nghiệp chết oan. Đó là những doanh nghiệp tốt có khách hàng, có hợp đồng, đã có xuất khẩu. Lâu nay họ vẫn trả nợ ngân hàng tốt vẫn đóng thuế đấy đủ nhưng tình hình từ đầu năm cho đến nay họ gặp khó khăn rất lớn và tôi nghĩ nhà nước cần phải giúp đỡ những doanh nghiệp này. Đấy cũng là một hy vọng, một cơ may là nền kinh tế Việt Nam nếu có liều thuốc đúng thì vẫn có thể thúc đẩy tăng trưởng trở lại.
Tôi lưu ý rằng dân số Việt Nam tăng trưởng 1,1% cho nên nếu nền kinh tế Việt Nam chỉ tăng trưởng 4% thì coi như chỉ duy trì mức sống đã được mà thôi chứ không có cải thiện gì cả. Bởi vì với mức tăng trưởng dân số 1,1% thì tăng trưởng 4% là quá ít để tạo nên công ăn việc làm. Trong khi tình hình công ăn việc làm của tầng lớp trẻ năm nay, những người mới ra trường rất khó khăn. Nhiều người phải bỏ nghề đi làm xe ôm, hầu bàn và rất nhiều việc khác trong khu vực kinh tế phi hình thức. Đây là một hiện trạng cần phải được lưu ý nếu không sẽ có những tác động về mặt xã hội không thể lường trước được....Tôi nghĩ rằng lợi nhuận của ngân hàng có rất nhiều lý do mà trong đó đại biểu quốc hội cũng có mổ xẻ và tỏ ra có phản ứng rất mạnh trước lợi nhuận của nó cũng như của thu nhập của một số quan chức lãnh đạo ngân hàng quá cao, là một điều gây phản ứng trong xã hội.TS Lê Đăng Doanh
Hiện tượng thu nhập của ngân hàng
Mặc Lâm: ĐB Nguyễn Đình Quyền báo động rằng trong khi hơn 60 ngàn doanh nghiệp đã phá sản hay đang chết dần, thì các ngân hàng ngược lại đang có lãi rất lớn, các giám đốc điều hành (CEO) nhận được mức lương khó tưởng tượng. TS lý giải hai hiện tượng trái chiều này như thế nào?
TS Lê Đăng Doanh: Tôi nghĩ rằng lợi nhuận của ngân hàng có rất nhiều lý do mà trong đó đại biểu quốc hội cũng có mổ xẻ và tỏ ra có phản ứng rất mạnh trước lợi nhuận của nó cũng như của thu nhập của một số quan chức lãnh đạo ngân hàng quá cao, là một điều gây phản ứng trong xã hội.
Tuy nhiên trong nền kinh tế thị trường chúng ta không thể lấy chủ nghĩa bình quân, tức là mọi người đều phải có thu nhập tương tự như nhau. Nều có mức thu nhập quá đáng thì tôi nghĩ phải điều tiết bằng cách thu thuế thu nhập hay đánh vào thuế bằng các công cụ kiểm soát chính thức của nhà nước chứ không thể kêu gọi về mặt đạo đức hoặc có những điều tiết phi pháp luật trong trường hợp này được.
Ngân hàng lãi lớn trong khi doanh nghiệp đổ vỡ thì tôi nghĩ lãi lớn của ngân hàng nó không bền vững và hiện nay tình hình cho thấy nhiều ngân hàng thương mại đã khó khăn rồi cho nên tôi nghĩ sớm hay muộn họ cũng sẽ điều chỉnh tiền lương, thu nhập và lợi nhuận của họ.
Mặc Lâm: Xin cám ơn TS Lê Đăng Doanh.
