Các
nhà chuyên môn cho rằng việc xây dựng tượng đài là cần thiết, nhất là
tượng ghi công mẹ Việt Nam anh hùng, nhưng vấn đề đặt ra là tượng đài đó
được xây như thế nào để có ý nghĩa trong tâm thức người Việt, chứ không
phải thật to lớn.
Tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng, mô hình bằng chất liệu xi măng,
có tỉ lệ 1/1.
Lớn nhất Đông Nam Á
Ngày
14-7, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Lê Phước Thanh đã ký quyết định bổ
sung 330 tỉ đồng cho dự án xây dựng tượng đài mẹ Việt Nam anh hùng, lấy
nguyên mẫu mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Thứ, tại khu vực núi Cấm (xã
Tam Phú, TP Tam Kỳ, Quảng Nam), nâng tổng số tiền đầu tư từ ngân sách
Trung ương và ngân sách tỉnh lên hơn 410 tỉ đồng, gấp 5 lần số tiền được
phê duyệt ban đầu là 81 tỉ đồng (vào tháng 8-2007).
Toàn
khối tượng đài có hình dáng của một ngọn núi nhô cao ở giữa và thoải
dần ở hai bên. Chính giữa khối tượng đài là chân dung bán thân mẹ Việt
Nam anh hùng, lấy nguyên mẫu là mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Thứ, hai
bên vách đá thể hiện gương mặt những người con…
Theo ông Đinh Gia Thắng, tác giả thiết kế, chịu trách nhiệm thi công tượng đài mẹ Việt Nam anh hùng, sau khi hoàn thành, tượng đài không chỉ lớn nhất Việt Nam mà còn lớn nhất Đông Nam Á.
Nói
về bản thiết kế và thi công mẫu tượng theo tỉ lệ 1/1, tác giả công
trình cho biết: Nơi cao nhất của khối tượng là 18 m, chiều thấp nhất tại
hai đầu vách là 6,8 m, chiều rộng theo đường cong là 120 m, độ dày nhất
tại chân dung là 21,6 m, độ mỏng nhất tại hai đầu vách là 8 m bằng chất
liệu granit...
Trong
lòng khối tượng là Nhà Tưởng niệm mẹ Việt Nam anh hùng có diện tích 950
m2. Đây là nơi ghi danh gần 50.000 bà mẹ Việt Nam anh hùng của cả nước
và lưu giữ những hình ảnh tư liệu về những bà mẹ Việt Nam anh hùng, hình
ảnh về những người phụ nữ Việt Nam tiêu biểu qua hai cuộc kháng chiến
chống Pháp và chống Mỹ…
Khối tượng đài chính gắn kết với một hồ nước lớn hình bán nguyệt có diện tích khoảng 981 m2.
Ngoài khối tượng chính, còn có 8 trụ biểu, có chiều cao 9 m, đường kính 1,65 m đặt tại quảng trường phía trước…
To lớn mới nói hết cái vĩ đại của mẹ?
Lý
giải về việc nâng tiền đầu tư nói trên, ông Đinh Hài, Giám đốc Sở Văn
hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Nam, cho biết: “Do việc trượt giá
và thay đổi thiết kế, chất liệu. Nếu giữ nguyên mức giá cũ đối với phần
mỹ thuật thì đơn giá bình quân trên 1 m2 của tượng đài mẹ Việt Nam anh
hùng cao 18 m dài cả trăm mét, lớn nhất Việt Nam và cả Đông Nam Á này
chỉ bằng 2/3 đơn giá bình quân của các tượng đài khác”.
Theo ông Đinh Gia Thắng: “Do
chiều rộng của khuôn viên tượng đài tới 300 m nên tỉ lệ tượng đài chiếm
non 1/3. Với biểu tượng này mới có thể nói hết cái vĩ đại của mẹ”. Ông
Đinh Gia Thắng thử làm một phép so sánh: “Tượng đài Mẹ tổ quốc đặt trên
đồi Mamaev của Nga thiên về chiều cao (cao 150 m), trừ thanh kiếm thì
còn khoảng 90 m, còn tượng của Việt Nam thiên về chiều ngang. Nếu phân
tích ra cũng không biết cái nào lớn hơn cái nào hay là có khi nó ngang
nhau”.
Nói về ý tưởng xây dựng tượng đài mẹ Việt Nam anh hùng, ông Thắng cho biết: “Tượng
đài này xây dựng theo cảm thức Á Đông, xây dựng hình ảnh mẹ theo kiểu
nhân hậu, hiền hòa, bao dung. Sức mạnh của bà mẹ Việt Nam là ở sự hiền
hậu, bao dung đó. Nhìn biểu tượng này chúng ta cảm nhận được khối đoàn
kết dân tộc…”.
Nặng nề, không gần gũi
Kiến
trúc sư Nguyễn Trường Lưu, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Kiến trúc sư
TPHCM, ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Việt Nam, cho rằng xét về mặt
kiến trúc, hầu hết các tượng hoành tráng đặt ngoài trời trên thế giới
đều mang tính chất tôn giáo. Còn hình ảnh về một người mẹ thường rất
thân thuộc, cụ thể chứ không phải thần thánh, nếu chúng ta làm với tỉ lệ lớn sẽ mang tính áp đặt, nặng nề và không gần gũi.
Với
một tượng đài như tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng, chỗ cao nhất là 18
m, chiều dài vòng cung tới 120 m… làm bằng granit nằm ở khoảng không.
Với không gian này, có thể chúng ta chưa làm chủ được khối lượng granit,
rất dễ tạo cảm giác khô khốc, chống lại thiên nhiên cho dù có đặt một
cái hồ phía trước tượng đài thì cũng vậy, rất khó tạo cảm giác gần gũi.
Cần một tượng đài tâm thức!
Trái ngược với ý tưởng của họa sĩ Đinh Gia Thắng, một nhóm các nhà điêu khắc ở Hội Mỹ Thuật TPHCM cho rằng: “Giá trị nằm trong chính tinh thần của tác phẩm chứ không đơn thuần chỉ thấy ở nghĩa đen của nó: rộng, to về mặt kích thước”.
Nhóm các nhà điêu khắc này cho biết: “Bất
cứ một loại hình nghệ thuật nào ở Việt Nam cũng dựa trên tâm thức người
Việt. Tư duy của người Việt không thích những cái gì hoành tráng, quá
lớn. Cái hoành tráng nằm chính ở trong tinh thần của tác phẩm”.
|
Phối cảnh tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng. Ảnh: Hoạ sĩ Đinh Gia Thắng |
“Đối
với không gian và điều kiện kinh tế của nước ta nên có những tượng đài
vừa tầm nhưng vẫn mang sức mạnh của ý chí. Tượng đài ở Côn Đảo là một
ví dụ, sức mạnh về tinh thần không chỉ cho một thế hệ mà cho nhiều thế hệ.
Chúng
ta không cứ phải dựng to theo kiểu Liên Xô hay Trung Quốc. Người Nga
làm tượng lớn vì đó là một dân tộc lớn về lãnh thổ và về tầm vóc. Còn tư
duy theo truyền thống của người Việt là cái lớn nằm trong cái nhỏ. Các cổng làng, đình, chùa của mình… đều nhỏ thôi nhưng hàm chứa trong nó những giá trị tinh thần rất lớn.
Điều
đó không có nghĩa là cha ông ta không thể làm to, mà do điều kiện địa
lý nóng ẩm, chưa làm xong rêu đã mọc, cộng thêm mưa bão nên người ta cần
phải làm thế. Có những thứ càng rêu phong cổ kính càng đẹp nhưng đối
với tượng đài bằng đá thì không những không đẹp mà còn mất tính thẩm mỹ
của tượng đài” - các nhà chuyên môn phân tích.
Nhìn
từ góc độ tinh thần, một nhà chuyên môn cho rằng từ Bắc vào Nam, các bà
mẹ Việt Nam rất kiên cường nhưng hình ảnh đọng lại trong chúng ta là
những bà mẹ có vóc người nhỏ bé, hom hem, ngồi ngoáy trầu, ngóng chờ
con, không như bà mẹ ở nước Nga, còn trẻ, lực lưỡng giơ cao thanh kiếm,
miệng thét lớn… Nếu vì bức bách một tượng nào đó nên bắt nhân vật phải
như thế này, thế nọ là duy ý chí.
Chăm sóc “tượng đài mẹ” đang sống
Theo con số thống kê chưa đầy đủ, hiện nay, cả nước còn khoảng 44.253 bà mẹ Việt Nam anh hùng còn sống.
Hầu hết các mẹ đã ở vào độ tuổi 90, cái tuổi rất dễ ra đi trong hôm
sớm. Trong chuyến đi của mình, chúng tôi đã có dịp tới thăm các mẹ Việt
Nam anh hùng đang sống ở huyện đảo Lý Sơn và huyện Sơn Tịnh – Quảng
Ngãi, thăm một số mẹ ở TP Tam Kỳ và huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam… và không khỏi giật mình trước những ước mơ đau đáu rất giản dị và nhỏ bé của các mẹ.
|
Hãy chăm sóc những "tượng đài" còn sống. Ảnh: Tiengiang.gov |
Chồng
hy sinh năm mẹ mới 37 tuổi, 10 năm sau ngày chồng mất, đứa con trai độc
nhất cũng hy sinh, mẹ Trần Thị Phẩm, mẹ Việt Nam anh hùng duy nhất của
huyện đảo Lý Sơn, nay đã 87 tuổi. Người mẹ nhỏ bé, gầy guộc ấy một ngày
chi tiêu không quá 15.000 đồng. Mẹ phải để dành tiền lo cho đứa cháu họ
nghèo đang học đại học và để góp vào quỹ khuyến học của xã “giúp cho tụi
nhỏ có thêm tập vở đến trường”.
Ước
mơ cuối đời của người mẹ đang ở tuổi gần đất xa trời này là được đưa
hài cốt con trai từ nghĩa trang xã Sơn Đông, huyện Sơn Tịnh, Quảng Ngãi
về huyện đảo Lý Sơn để mẹ ngày đêm khói hương, chăm sóc, thăm nom cho
bớt đơn độc tuổi già.
Có
nhiều mẹ Việt Nam anh hùng ở huyện Sơn Tịnh (Quảng Ngãi), TP Tam Kỳ,
huyện Phú Ninh (Quảng Nam) mà chúng tôi đã gặp đều trong tình trạng bị
lẫn, không thể nhớ nổi những việc vừa diễn ra xung quanh mình, như mẹ
Lương Thị Mão, mẹ Huỳnh Thị Nhặm (Sơn Tịnh, Quảng Ngãi), mẹ Đỗ Thị Liễn,
mẹ Nguyễn Thị Quân, mẹ Huỳnh Thị Thừa (Tam Kỳ, Quảng Nam)… Trong vùng
ký ức hỗn độn của các mẹ chỉ có một ước mong trở thành nỗi day dứt âu
lo, vượt qua ranh giới tranh tối, tranh sáng của sự nhớ quên khi sức
yếu, tuổi già là được đưa hài cốt con về quê hương hay được sửa sang lại
căn nhà tình nghĩa có cổng nhưng không có cửa, xây từ rất lâu, nay
xuống cấp trầm trọng.
Ông
Bạch Thanh Diễm, Bí thư Huyện ủy Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi, cho biết về
hoàn cảnh của các mẹ Việt Nam anh hùng tại địa phương:
“Nhiều mẹ tuổi đã cao và cuộc sống còn khó khăn lắm. Nhiều mẹ có nhà
nhưng xây lâu quá nên đã bị xuống cấp; có mẹ già nhưng không còn con
cháu nên phải sống một mình, tội lắm”.
Nói như nhà văn Trầm Hương:
“Mỗi chúng ta, những người đang được sống hôm nay, xin hãy xây dựng
tượng đài người mẹ Việt Nam anh hùng ngay trong tấm lòng mình. Có nhiều
cách để tôn vinh những bà mẹ ấy. Sao không chăm sóc những “tượng đài mẹ”
đang sống?”.
Công trình lớn, kinh phí thấp?
Theo
họa sĩ Đinh Gia Thắng, tác giả tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng, năm 2011
có hai công trình tượng đài được duyệt thi công: Công trình tượng đài
Bà mẹ Việt Nam anh hùng (công trình văn hóa cấp quốc gia) và công trình
tượng đài Bác Hồ với đồng bào các dân tộc Gia Lai (công trình cấp tỉnh)
được các bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Kế hoạch - Đầu tư, Tài chính
xem xét đề nghị Trung ương hỗ trợ thêm kinh phí.
Trong
đó, tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng có quy mô tổng diện tích bề mặt phần
mỹ thuật cho cả khối tượng chính và 8 trụ Huyền Thoại là 4.100 m2; mặt
bằng kiến trúc cảnh quan hơn 15 ha với nhiều hạng mục kiến trúc cảnh
quan phức tạp, tổng mức kinh phí phê duyệt là 411,2 tỉ đồng. Tượng đài
Bác Hồ với đồng bào các dân tộc Gia Lai có tổng mức kinh phí được phê
duyệt là 165 tỉ đồng, bao gồm tượng Bác Hồ cao 9 m và hơn 400 m2 phù
điêu (đá), tổng diện tích bề mặt phần mỹ thuật là hơn 500 m2, mặt bằng
kiến trúc cảnh quan khoảng 2 ha.
Như vậy, về tổng quan, quy mô tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng lớn gấp 8 lần nhưng kinh phí chỉ lớn hơn có 2,49 lần.
Theo Ngân Hoa
(Báo Người Lao động)