NÔNG DÂN VIỆT NAM CÓ "NĂM CÁI NHẤT"

HÀ NỘI (NV) .- Bàn về “chân dung nông dân”, Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam nói phải khắc họa được “năm cái nhất”: đông nhất, hy sinh và đóng góp nhiều nhất, nghèo nhất, hưởng lợi ít nhất, nhiều bức xúc nhất.

Nói đến nông dân là phải thừa nhận “năm cái nhất”: đông nhất, hy sinh và đóng góp nhiều nhất, nghèo nhất, hưởng lợi ít nhất, nhiều bức xúc nhất. (Hình: Một Thế Giới)

Cuối tuần qua, Viện Chính sách - Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn đã phối hợp với tổ chức Oxfam (một liên minh quốc tế chuyên tìm kiếm giải pháp giảm nghèo đói, bất công), thực hiện hội thảo “Chân dung nông dân Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập”.

Tuy hiện tại và tương lai của nông dân Việt Nam trong hai tham luận chính là: “Chân dung nông dân Việt Nam”, “Bức tranh nghèo và các thiết chế xã hội trong phát triển nông thôn” đã được mô tả, nhận định là bi đát, song nhiều người tham dự hội thảo vẫn chưa đồng tình.

Ông Nguyễn Quốc Cường, Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam cho rằng, đã là chân dung thì phải rõ nét, song các tham luận chỉ mới phác họa toàn cảnh. Muốn khắc họa chân dung nông dân Việt Nam hiện nay thì không thể bỏ qua “năm cái nhất”.

Ông Cường nói thêm, phác họa hình tượng nông dân trong tương lai, phải bao gồm những tiêu chí như: Trình độ khoa học công nghệ phải ở mức nhất định. Thạo nghề nông. Có kiến thức về kinh tế, thị trường. Biết sử dụng các phương tiện hiện đại. Song ai sẽ thực hiện và làm thế nào để chuyển chân dung nông dân từ chỗ như hiện nay, sang hình tượng như ông Cường mô tả thì đến giờ vẫn chưa được xác định.

Tại hội thảo, việc hoạch định và thực hiện các chính sách hỗ trợ nông nghiệp, nông dân, phát triển nông thôn tiếp tục bị chỉ trích kịch liệt. Ông Nguyễn Lân Hùng, một người tham dự hội thảo nhận định: Chúng ta đã xây cả ngàn trung tâm dạy nghề nhưng chỉ có những căn nhà cao 3 tầng, 4 tầng chứ không ai biết dạy gì. Chỗ nào cũng dạy đan mây tre, rồi cả gia đình làm cật lực cũng chỉ kiếm được 30,000 đồng/ngày.

Nghiên cứu khoa học, công nghệ để chuyển giao cho nông dân ứng dụng trong nông nghiệp cũng bị chỉ trích. Ông Hùng cho rằng, Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ chỉ mới là máy nghiền tiền. Ông Nguyễn Xuân Thắng, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội, góp thêm: Nghiên cứu khoa học công nghệ hỗ trợ nông dân là hướng dẫn chọn phân, chọn giống, lai ghép, sao cho có năng suất cao chứ không phải kiểu làm thế nào để đi vào… vũ trụ!

Tuy chế độ Hà Nội vẽ ra nhiều chính sách và nhận được sự hỗ trợ của nhiều tổ chức quốc tế nhằm giúp nông dân Việt Nam thoát khỏi đói nghèo. Nhưng kết quả cuộc nghiên cứu về gia đình ở nông thôn năm 2012 do Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) thực hiện và mới công bố hồi hạ tuần tháng 11, cho thấy có tới 42% nông dân không cảm thấy hạnh phúc vì thu nhập quá thấp, không tương xứng với sức lực mà họ bỏ ra.

Thu nhập thấp cũng là lý do tạo ra nhiều rủi ro. CIEM ước tính, thiệt hại trung bình đối với đủ loại rủi ro  (thiên tai, dịch bệnh trên cây trồng, vật nuôi…) đố lên đầu mỗi gia đình nông dân ở mức khoảng 8 triệu đồng một năm.

Những gia đình nghèo, thuần nông (chỉ trồng trọt, chăn nuôi, không buôn bán) gặp rủi ro nhiều hơn và gánh chịu thiệt hại nặng nề hơn những gia đình khác tại nông thôn. CIEM cho biết, chỉ có chừng 50% số gia đình hồi phục hoàn toàn sau những cú sốc (sốc do thiên tai, sốc vì thị trường – chi phí tăng, giá bán giảm, sốc cá nhân do gia đình có người đau bệnh, qua đời).

Kết quả nghiên cứu còn cho thấy nông dân vẫn là bộ phận gánh chịu nhiều thiệt thòi nhất Việt Nam. Ngoài chuyện không nhận được những hỗ trợ cần thiết từ phía chính quyền, nông dân còn thiếu thông tin, thiếu khả năng sơ chế, thiếu kho bãi bảo quản sản phẩm, trả chi phí vận chuyển cao... nên càng ngày càng mạt.

Trong mười năm qua, CIEM đã thực hiện năm cuộc khảo sát về nông dân và nông thôn (2002, 2004, 2006, 2008, 2010, 2012) để hỗ trợ hoạch định chính sách phát triển kinh tế cho nông thôn. Tuy nhiên các cuộc khảo sát luôn cho thấy, thực trạng năm sau tồi tệ hơn hai năm trước.

Tình trạng ly nông (bỏ làm ruộng), ly hương (bỏ quê đi nơi khác kiếm sống) càng ngày càng phổ biến. Hơn 20% gia đình nông dân được phỏng vấn xác nhận, có ít nhất một thành viên trong gia đình của họ đã ly hương, di cư đến nơi khác.

Những cuộc di cư này thường xảy ra sau khi có những biến cố bất ngờ (thiên tai, dịch bệnh,…) và mục tiêu của ly hương là tìm cơ hội kiếm tiền, giúp gia đình hồi phục. Đến nay, nguồn tiền của những người ly hương gửi về vẫn là nguồn thu nhập quan trọng giúp các gia đình nông dân cầm cự và xu hướng này được dự báo sẽ tiếp tục gia tăng.

Ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, một thành viên tham gia nhóm nghiên cứu về gia đình ở nông thôn năm 2012, nhận xét, tần suất các cú sốc đang càng ngày càng nhiều, nhất là những cú sốc tác động đến toàn bộ nông dân như thiên tai, dịch bệnh và thị trường biến động song nông dân không thể tiếp cận các dịch vụ bảo hiểm, đặc biệt là bảo hiểm nông nghiệp.