Chủ Nhật, 03/11/2013 21:32
Nạn khai thác cát trái phép đang diễn ra rầm rộ trên các con sông huyết mạch ở nhiều địa phương, làm thay đổi dòng chảy, gây xói lở nghiêm trọng...
Những ngày qua, phóng viên Báo Người Lao Động đã thị sát tại các dòng sông lớn ở Quảng Bình, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Đồng Nai... và chứng kiến sa tặc đang ngày đêm bức hại môi trường.
Sông sạt lở, mất đất
Không biển cấm, không ai cản trở…, những chiếc đò với ống hút được cắm sâu dưới lòng sông, những chiếc xe ra vào chở cát… diễn ra công khai trên địa bàn huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình.
Đứng trên cầu Chợ Gát (xã Đức Hóa) nhìn xung quanh dòng sông Gianh, chúng tôi thấy 2 thuyền hút cát cập bến, 1 đống cát được đưa lên bờ còn ướt nhẹp. Hai bên dòng sông, những mô đất trống toác vàng đến nhức mắt, hàng cây xanh bám một nửa trên mặt đất, chực nghiêng xuống dòng sông. Nhìn cảnh tấp nập khai thác cát và khu vườn của mình bên bờ sông Gianh, chị Hạnh, một người dân, thở dài: “Đất nương đã bị lở vào khoảng 7 m, nay bão lũ về, dòng sông nuốt gần hết dải đất phía dưới ven sông. Cứ khai thác cát như thế này thì ít năm nữa không biết có còn đất mà làm không”.
Sa tặc ngang nhiên đưa thuyền máy vào khai thác cát trái phép dọc bờ sông Thu Bồn (tỉnh Quảng Nam) Ảnh: TRẦN THƯỜNG
Ôm trọn những làng quê nghèo Đồng Lâm, Phúc Tùng, Chợ Gát…, dòng sông Gianh bồi đắp phù sa, nước tưới cho những khu vườn thẳng cánh cò bay mà hợp tác xã chia ra như O Bồng, Khe Xanh, Đội Nương, Cây Chát… Bà Trần Thị Tiết (ngụ xã Đức Hóa) chỉ những mảnh đất đã bị mất vì sạt lở nói: “Hồi trước, ở vùng Đồng Lâm và Phúc Tùng (người dân ở đây gọi là Cửa Nghè), đất rộng mênh mông nhưng giờ thì lở vào hết khoảng 20 m
Một điểm khai thác cát trái phép trên sông Gianh, tỉnh Quảng Bình Ảnh: NGỌC HÀ
”. Dọc Cửa Nghè, một dải đất dài hàng trăm mét bị lở tạo nên độ dốc cao khoảng 8 m và không còn giữ được nguồn dinh dưỡng. Nhiều chỗ lở tạo nên những hốc đất rộng khoảng 7 m, sâu hơn 5 m.
Tại TP Đà Nẵng, người dân phường Hòa Quý, quận Ngũ Hành Sơn cho biết tình trạng khai thác cát đoạn sông qua khu phố An Lưu diễn ra từ nhiều năm nay. Theo báo cáo của UBND phường Hòa Quý, nạn hút cát trộm đã khiến nhiều đoạn sông bị sạt lở nghiêm trọng, ảnh hưởng không nhỏ đến khoảng 500 hộ dân.
Đưa xe tải vào múc cát chui tại khu vực cầu Trà Khúc 2 (tỉnh Quảng Ngãi) Ảnh: TỬ TRỰC
Tình trạng khai thác cát trái phép cũng diễn ra rầm rộ tại khu vực sông Cổ Cò, quận Ngũ Hành Sơn với nhiều đoạn mép sông cao 2-3 m đang nứt nẻ, từng tảng đất đổ ập xuống lòng sông. Trong khi đó, dọc theo con sông Cu Đê (quận Liên Chiểu đến huyện Hòa Vang), tình trạng khai thác cát cũng diễn ra nhộn nhịp. Chỉ tay về phía vườn cây ăn quả phía sau nhà cạnh bờ sông Cu Đê, bà Nguyễn Thị Hòa (ngụ xã Hòa Liên, huyện Hòa Vang) bức xúc: “Do khai thác cát trái phép mà vườn chuối này đã bị nước xâm thực làm sạt lở vào hơn 2 m. Cứ đà này thì chắc chắn ngôi nhà tôi đang ở cũng bị nước cuốn trôi”.
Tuyến kè sông Câu Lâu ở xã Duy Phước, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam bị lún sụp do nạn hút cát Ảnh: TRẦN THƯỜNG
Tranh giành địa bàn gây án mạng
Đêm 1-11, chúng tôi theo chân người dân đi dọc bờ sông Thu Bồn, đoạn từ cầu Câu Lâu đến địa phận xã Duy Phước, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam. Trong màn đêm dày đặc, 5 chiếc ghe máy lần lượt cập vào bờ sông ở bãi An Phước rồi đua nhau hút cát. Tiếng động cơ nổ ầm ầm phá tan không gian tĩnh lặng của một vùng quê. Khi phát hiện có người, những đối tượng này văng tục, đồng thời ném đá lên bờ. Tuy nhiên, do thấy chúng tôi đông người nên tất cả các thuyền chậm rãi rời chỗ hút cát, không quên buông những lời rất khó nghe.
Ông Trần Phòng (75 tuổi, ngụ thôn Mỹ Phước, xã Duy Phước) cho biết không kể ngày đêm, sa tặc ngang nhiên hút cát rồi chở ra đầu cầu Câu Lâu, xuống xã Duy Vinh hay qua các xã Điện Phương, Điện Minh của huyện Điện Bàn dùng tời đưa lên xe tải chở đi tiêu thụ. “Tình trạng này đã diễn ra công khai suốt nhiều ngày nay khiến cuộc sống của người dân nơi đây bị ảnh hưởng không nhỏ” - ông Phòng nói.
Nghiêm trọng hơn, việc ào ạt khai thác cát trái phép đã gây sạt lở tuyến kè dài gần 1,8 km ở thôn Mỹ Phước. Tuyến kè này hoàn thành năm 2010 với tổng kinh phí hơn 12 tỉ đồng. Mới đây, chính quyền địa phương gia cố mất hơn 7 tỉ đồng nhưng hiện đã có hàng chục đoạn bị sụt lún, từng mảng bê-tông nằm ngổn ngang, nhiều rọ đá cũng bị trôi xuống đáy sông. “Bờ kè đang đứng trước nguy cơ bị sụt lún nghiêm trọng do nạn khai thác cát trái phép. Nếu tình trạng này vẫn cứ tiếp tục thì không bao lâu nữa, bờ kè sẽ bị xóa sổ; vườn tược, nhà cửa, đất sản xuất của chúng tôi cũng bị xói lở, cuốn trôi mỗi khi lũ dữ ập về” - một người dân lo lắng.
Liên tục nhiều tháng qua, bãi cát thuộc địa phận giáp ranh giữa xã Tịnh An và thị trấn Sơn Tịnh, huyện Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi bị khai thác ồ ạt, làm thay đổi dòng chảy sông Trà Khúc. Theo ghi nhận của chúng tôi, mỗi ngày có hàng trăm xe chở cát đi nơi khác tiêu thụ nhưng không thấy cơ quan chức năng ngăn chặn, trong khi vị trí khai thác cát “chui” chỉ cách trung tâm TP Quảng Ngãi khoảng 1 km.
Chị Nguyễn Thị Hạnh (ngụ thôn Liên Hiệp 1, thị trấn Sơn Tịnh) cho biết việc khai thác cát diễn ra cả ngày lẫn đêm với hàng trăm lượt xe tải chạy qua lại khiến người dân trong thôn không ngủ được. “Chúng tôi yêu cầu đơn vị khai thác không được hoạt động ban đêm nhưng họ chỉ ngưng một vài ngày rồi tiếp tục làm” - chị Hạnh nói.
Không chỉ khu vực bãi cát dưới chân cầu Trà Khúc 2, tình trạng khai thác cát chui diễn ra ở rất nhiều địa điểm khác nhau dọc bãi bồi sông Trà Khúc. Ở những nơi này, mỗi ngày cũng có hàng trăm chuyến xe tải lớn nhỏ vào xúc cát bằng tay (dùng cuốc, xẻng) rồi rầm rộ chạy ra ngoài... Đội quân khai thác cát còn lập lều, trại làm “đại bản doanh” để thu tiền đối với những xe tải vào lấy cát. Mới đây, tại một bãi cát đang bị khai thác trái phép, vì tranh giành địa bàn nên đã xảy ra án mạng, khiến 1 người chết.
Kỳ tới: Chịu thua sa tặc?
NGỌC HÀ - QUỲNH CHÂU - TRẦN THƯỜNG - TỬ TRỰC
