Tù nhân tự nguyện xin thi hành án
Năm 1997, vụ án nổi tiếng Tamexco gây chấn động dư luận với số tiền tham ô lên đến hàng trăm tỉ đồng và kết thúc với bốn án tử hình. Ông Lê Minh Hải (Giám đốc Cty TNHH Dolphin) - bị kết án tử hình về tội danh Tham ô tài sản xã hội chủ nghĩa, sau đó được Chủ tịch nước giảm xuống án chung thân. Theo Bản án số 379/HSPT ngày 31-3-1997 của TANDTC, phần trách nhiệm dân sự, ông Hải còn phải bồi thường cho Công ty Tamexco tổng số tiền 64 tỷ đồng.
Ngay từ khi đang thụ án chung thân tại trại giam Xuân Lộc (Đồng Nai), cuối năm 2003, ông Hải đã gửi đơn tới Phòng Thi hành án dân sự (THADS) TP Hồ Chí Minh, đề nghị sau ngày 1-1-2004, khi có đơn giá đất do tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu ban hành thì có thể quyết toán hoặc đem bán đấu giá khu đất 72ha tại khu Phước Cơ, phường 12, TP Vũng Tàu để lấy tiền THA.
Theo nội dung hợp đồng được ký kết giữa Phạm Huy Phước (Giám đốc Cty Tamexco) và ông Lê Minh Hải, trên tổng số khu đất 72ha, ông Hải mua 507.535m2 đất nông nghiệp nuôi trồng thủy sản của các hộ dân tại khu Phước Cơ, rồi làm thủ tục chuyển quyền cho Tamexco. Còn Công ty TNHH Dolphin ủy quyền cho Tamexco sử dụng 210.110m2 đất nuôi trồng thủy sản tại khu Phước Cơ để thế chấp vay tiền. Tổng cộng diện tích hơn 72 ha nói trên do các hộ dân chuyển nhượng cho ông Hải được các cơ quan chính quyền, công chứng chứng nhận. Cũng theo bản án số 379/HSPT, Chính phủ giải quyết theo thẩm quyền những lô đất mà Tamexco đã đưa vào thế chấp liên doanh ở Vietcombank, Firstvinabank, trong đó có hơn 72ha nói trên.
UBND tỉnh: đề nghị, chờ, đề nghị …
Năm 2004, Cục THADS TP Hồ Chí Minh có công văn báo cáo, đề nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo cho phát mại tài sản để đảm bảo THA. Sau đó, theo đề nghị của Văn phòng Chính phủ, Bộ Tư pháp đưa ra ý kiến rằng, UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu kiểm tra cụ thể lô đất của Tamexco đã thế chấp và báo cáo Thủ tướng Chính phủ về quy hoạch, kế hoạch sử dụng các lô đất trên. Năm 2005, UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đề nghị Chính phủ giao cho tỉnh này quản lý, đưa vào sử dụng lô đất trên.
Sau gần 10 năm thụ án, do cải tạo tốt, ngày 2-9-2005, ông Lê Minh Hải đã được đặc xá. Ông Hải làm đơn xin giao lại lô đất trên để thực hiện dự án. Tập đoàn công nghiệp Tàu thủy Việt Nam cũng có công văn xin UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu lập dự án đầu tư tại TP Vũng Tàu với quy mô sử dụng 300 ha đất, trong đó có những lô đất liên quan đến trách nhiệm của ông Lê Minh Hải.
Ngày 24-3-2008, UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu có Công văn 1708, xin rút lại đề nghị giao đất cho tỉnh quản lý trước đó, đồng thời đề nghị Thủ tướng chủ trì, phối hợp với Bộ Tư pháp, Bộ Tài nguyên Môi trường và cơ quan có thẩm quyền thẩm định tính pháp lý của các lô đất. Nếu các lô đất trên hợp pháp, thuộc quyền sử dụng của ông Hải thì giao lại cho ông Hải sử dụng, nếu ông Hải đã hoàn thành trách nhiệm THADS.
Mới đây nhất (ngày 26-2-2010), UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu có công văn gửi Chánh án TANDTC, với nội dung đề nghị Thủ tướng Chính phủ, Bộ TN-MT có chủ trương về mặt nguyên tắc, giao lại đất cho ông Lê Minh Hải đầu tư sở hữu theo đúng quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; đồng thời, ràng buộc việc thực hiện trách nhiệm dân sự của ông Lê Minh Hải. Trường hợp ông Lê Minh Hải không thi hành nghĩa vụ theo quy định thì sẽ giao lại cho các cơ quan chức năng phát mãi. UBND tỉnh này cho rằng, việc giao lại đất cho ông Hải sẽ tạo điều kiện cho việc đầu tư xây dựng dự án một cách đồng bộ, ông Hải có điều kiện tự khắc phục hậu quả.
Bộ Tư pháp: Án không khó thi hành, cái khó là cách làm
Ông Nguyễn Văn Luyện – Tổng Cục trưởng Tổng cục THADS (Bộ Tư pháp) cho biết, quan điểm của cơ quan THADS là người phải THA phải thi hành xong nghĩa vụ thì mới giao lại đất. Trị giá lô đất 72 ha có thể lớn hơn gái trị tài sản ông Hải phải THA, nhất là khi được đầu tư dự án khả thi. "Nếu để cơ quan THADS phát mại, chắc chắn sẽ không "được giá" như ông Hải tự bán, và như vậy dự án đã được phê duyệt cũng khó triển khai, mảnh đất khó sinh lợi. Để giải quyết vụ việc này, không khó về luật, mà quan trọng là cách làm, dù chưa có qui định về giao tài sản bảo đảm THA cho người phải THA khi chưa thi hành xong nghĩa vụ", ông Luyện nói.
Ông Luyện cho rằng, cũng có thể giao lại lô đất cho ông Hải nếu ông Hải cam kết sẽ THA và cơ quan THADS giám sát được việc quản lý, chuyển nhượng khối tài sản này. Ngoài việc ông Hải làm cam kết, trong quyết định giao đất cho ông Hải, phải ghi rõ các điều khoản ràng buộc trách nhiệm đảm bảo cho THA như nếu ông Hải bán thì phải thông báo cho cơ quan THADS biết để giám sát; thông báo cho cơ quan công chứng để làm thủ tục. Khi bán, được bao nhiêu tiền, cơ quan THADS phải thu số tiền ông Hải phải thi hành trước, rồi mới bàn giao nốt cho "khổ chủ"… Còn nếu để ông Hải tự bán, tự thu tiền, không có sự giám sát của THA rồi không chịu thi hành, thì bên được THA sẽ kiện, và lúc này cơ quan THA phải "giơ đầu chịu báng" vì đã tạo điều kiện cho đương sự.
Bản án đã có hiệu lực 13 năm, và đó cũng là quãng thời gian 72ha đất không được sử dụng gây lãng phí, bên được THA phải chờ mãi người phải THA rơi vào tình cảnh có tài sản mà không trả được nợ, có đất mà không được "cày cuốc". Vụ án này chỉ có thể thi hành dứt điểm, nếu có sự hợp tác đầy thiện chí của các bên liên quan!
