Việt Long, RFA (lược dịch từ Wall Street Journal)
2012-08-24
Vụ bắt giữ “ông trùm” ngân hàng và bóng đá Nguyễn Đức Kiên nổ ra trong một đợt “sờ gáy” các nhà tỉ phú của Việt Nam, giữa lúc xứ sở này đang vất vả với một nền kinh tế tiến từ chỗ xấu sang chỗ tệ hại hơn.
Bầu Kiên giữa các cầu thủ- oneTV.net photo
Chính trị đấu đá, công chúng bất mãn
Nhiều nhà lãnh đạo trong đảng Cộng sản Việt Nam chưa bao giờ cảm thấy thoải mái với công cuộc đổi mới theo kinh tế thị trường. Những đợt sóng “giải phóng” thường có những thời kỳ trì trệ theo sau.
Giới phân tích nay quan ngại rằng những cuộc đấu đá trong giới chính trị và khối công chúng bất mãn có thể phá ngang những cải tổ cần thiết nhằm phục hồi đà tăng trưởng ngoạn mục từng giúp Việt Nam trở thành một trong những quốc gia được ưa chuộng và săn đón nhất trên thế giới (về mặt kinh tế).
Những kế hoạch tư hữu hoá bị đình đốn trong khi nợ xấu tăng vọt gấp ba trong khắp hệ thống ngân hàng.
Giữa lúc đó những quan chức cao cấp nhất của nhiều xí nghiệp quốc doanh bị bắt giữ và truy tố về tội quản lý sai lầm nguồn tài nguyên quốc gia sau khi cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu khiến nhiều doanh nghiệp rơi vào cơn lốc tài chính.
Tình trạng này phơi bày sự yếu kém của Việt Nam trong cuộc đua phát triển để bắt kịp các láng giềng, sau nhiều thập niên chinh chiến song song với chính sách kinh tế Mác Xít.
Sự lung lay đổ nhào xuống khu vực tư doanh. Những tỉ phú có mối quan hệ chính trị như ông Kiên, người bị bắt giữ hôm thứ hai và bị truy tố tội điều hành những công ty đầu tư không có giấy phép, đang phải đương đầu với những nghi ngờ theo dõi ngày càng tăng đối với sự cáo buộc luồn lách để làm sai quy định của ngành ngân hàng.
Báo chí quốc tế không tiếp cận được ông Kiên hay đại diện pháp lý của ông để hỏi thăm.
Từ bừng nở đến nổ tung.
Tiền ngân hàng cho vay suy giảm trong khi nợ xấu lan tràn, nền kinh tế vật vã để chiếm lại những đỉnh cao mới đạt được chí mấy năm trước (trong giai đoạn bừng nở kinh tế).
Biểu đồ dữ kiện thực tê cho thấy sự tuột dốc không phanh.
Standard Chartered chiếm 15% cổ phần của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Á Châu (ACB). Cổ phiếu của ACB hôm thứ năm lại giảm 6,7%, kéo theo một loạt thua lỗ chóng mặt trên thị trường chứng khoán, khiến VNIndex bị lỗ lã tới 10,5% trong tuần nảy.
Truyền thông Nhà nước hôm thứ năm loan tin ACB được sử dụng 46 ngàn tỷ đồng, tương đương 2 tỉ 200 triệu đô la, trong quỹ khẩn cấp của ngân hàng Trung ương, để xoá tan cơn hoảng loạn ngắn ngủi của các trương chủ ký thác (khi quả bong bóng nổ tung).
Một thông cáo trên website chính phủ cho biết Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng hội họp với nhiều cơ quan Nhà nước và cấp chỉ huy các cơ quan công lực hôm thứ tư.
Ông Dũng đã thúc giục các giới chức này nhanh chóng hành động để ổn định hệ thống ngân hàng nội địa sau khi nợ xấu tăng gấp đôi lên đến 10% tổng nợ trong mấy tháng nay.
Đấu đá nội bộ
Cuộc chiến chính trị nội bộ ở Hà Nội có thể ngăn trở công cuộc cải tổ cần thiết để thanh toán hết nợ xấu trong lĩnh vực ngân hàng, vực dậy và thúc đầy nền kinh tế tiếp tục tiến triển. Kinh tế Việt Nam đã bị trì trệ ở đà phát triển 4,7% trong quý 2, so với cùng kỳ năm ngoái, quá thấp so với chỉ tiêu 6% được đặt ra cho cả năm.
Ông ta là một người rất nổi tiếng ở nơi này. Vụ bắt giữ ông sẽ khiến người ta phải lưu ý và theo dõi.
GS Jonathan Pincus, ĐH Harvard
Nhiều tên tuổi lớn và nổi tiếng đã ngã đổ trong mấy tháng nay. Doanh gia Đặng Thị Hoàng Yến từng là một trong những tỉ phú đầu tiên của Việt Nam, được bầu vào Quốc hội hồi năm ngoái, nhưng đã bị cơ quan lập pháp này, do đảng Cộng sản điều khiển, trục xuất hồi tháng năm năm nay. Bà Yến đã dấu diếm, không tiết lộ bà không còn là đảng viên đảng Cộng sản Việt Nam.
Trong khu vực kinh tế Nhà nước, 8 nhân viên điều hành của VINASHIN hồi tháng tư đã phải chịu án tù, bản án cao nhất là 20 năm, sau khi công ty đóng tàu này gần như hoàn toàn sụp đổ hồi năm 2010, với gánh nợ chồng chất 4 tỉ 400 triệu đô la.
Giới phân tích cho rằng đợt thanh lý này đè nặng thêm áp lực trên vai Thủ tướng Dũng, người kiến trúc sư trưởng của chính sách phát triển nhanh chóng cho Việt Nam.
Ông Dũng “thoát hiểm” qua cuộc đấu đá trong hậu trường chính trị để giành quyền lực hồi năm ngoái, nhưng quyền hành của ông bị sứt mẻ thêm do đà tiến tới của các đối thủ như nhân vật Cộng Sản Chủ tịch nước Trương Tấn Sang, được coi là một lãnh tụ bảo thủ.
Thêm vào đó còn một cơ quan lập pháp quốc gia có vẻ như muốn quy trách cho các nhân vật lãnh đạo hàng đầu của chế độ.
Giữa lúc vụ VINASHIN bùng nổ đến cao điểm, ông Dũng đã phải xin lỗi trước Quốc hội về việc đã không giám sát chặt chẽ các công ty quốc doanh. Và giới quản trị, giám đốc của nhiều công ty quốc doanh khác cũng bị bắt giữ kể từ khi đó.
Giáo sư Carl Thayer, nhà quan sát kỳ cựu nền chính trị Việt Nam của học viện quốc phòng Australia ở Canberra, nhận xét:
“Việt Nam với ông Dũng theo đuổi một chính sách tăng trưởng cao và nhanh chóng về kinh tế bằng mọi giá. Họ sẵn lòng bỏ qua nhiều việc chỉ để đạt mục tiêu đó”
Những chuyện hãi hùng
Cơn lũ ngược giòng táp vào những năm tiến vùn vụt của Việt Nam, khi tỉ lệ tăng trưởng thường niên là trên 7% liên tục trong gần một thập niên. Cơn lũ không chỉ tác động vào khu vực chính trị nội bộ bất khả xâm phạm.
Sự phẫn nộ vì tiền mất giá và tỉ lệ lạm phát cao còn làm đạo đức suy đồi nơi những người dân thường trong những năm gần đây.
Những tờ báo hàng đầu của Việt Nam đăng những câu chuyện hãi hùng về những người Việt giàu có sạt cả mảng đầu những con khỉ sống để múc óc não của chúng, ăn nhậu trong những tiệc tùng, giống như các hoàng đế của xứ này đã làm xưa kia.
(Ghi chú của người dịch: tác giả lầm các hoàng đế Việt Nam với Từ Hy Thái hậu của Trung hoa, người đã làm như vậy trong tiệc đãi các sứ thần châu Âu. Tương truyền bữa tiệc này có hằng trăm món, trong đó bảy món đặc biệt của Từ Hy Thái hậu là: cỏ phương chi, chuột bao tử, tinh tượng, trứng công, óc khỉ, heo sữa Phúc Châu, và sơn dương trùng)
Tuần này, báo chí Việt Nam đi một loạt hình ảnh những chiếc xe sang trọng xa hoa của ông Kiên, nhấn mạnh vực sâu ngăn cách giữa những kẻ được hưởng đặc quyền đặc lợi, làm giàu trong thời gian kinh tế bừng nở của Việt Nam, với hằng triệu người vẫn đang vật lộn với lãi suất cao ngất trời và mối đe doạ đồng bạc mất giá và lạm phát.
Ông Kiên, đang đối diện với bản án mà mức cao nhất là 2 năm tù vì những cáo buộc vi phạm pháp luật, là một khuôn mặt đặc biệt nổi bật.
Người đàn ông 48 tuổi này được nhận ra ngay với mái tóc trằng rối bù, dày cộm, nổi tiếng về tài khai thác ngành bóng đá cũng như vai trò thiết lập Ngân hàng Thương mại Á Châu ACB.
Năm ngoái ông chiếm quyền kiểm soát và điều hành một hội bóng chuyên nghiệp mới với mục đích gia tăng khán giả, và mua luôn đội bóng chuyên nghiệp hàng đầu “Câu lạc bộ bóng đá Hà Nội”, sau khi phía bên kia bỏ cuộc.
“Ông ta là một người rất nổi tiếng ở nơi này” Giáo sư Jonathan Pincus của Chương trình Fulbright thuộc đai học Harvard nói.
“Vụ bắt giữ ông sẽ khiến người ta phải lưu ý và theo dõi.”
