Trang blog diễn đàn đã được dời sang địa chỉ mới http://ptlambao.blogspot.com/ . Vui lòng vào đây để theo dõi tin tức mới và tiện việc ủng hộ. Trang này sẽ lưu giữ những thông tin cũ . Xin cả ơn sự ủng hộ của mọi người
Sáng nay hơn năm chục hộ dân từ tỉnh An Giang kéo nhau lên Phòng Thanh Tra Chính Phủ số 210 đường Võ Thị Sáu thành phố Hồ Chí Minh, để khiếu kiện tập thể về vụ đất canh tác của họ bị trưng thu từ năm 2008 mà không được giải quyết
Courtesy Vietcatholic
Hàng trăm dân oan ở Hố Nai, tỉnh Đồng Nai đã kéo về một trụ sở thanh tra chính phủ ở đường Võ Thị Sáu, Quận 3, Tp. HCM năm 2009 (ảnh minh hoạ )
Đó là một số hộ dân tại ấp Mỹ Lợi, xã Mỹ An huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang, có đất bị trưng thu đã bốn năm nay.
Vì thế sáng nay các hộ dân này kéo nhau lên Phòng Thanh Tra Chính Phủ trên đường Võ Thị Sáu, thành phố Hồ Chí Minh, gọi là để tiếp tục khiếu nại lên cấp cao hơn.
Tuy nhiên không một ai ở phòng tiếp dân ra nhận đơn hay nói chuyện với bà con. Ông Điền, đại diện nhóm khiếu kiện đất đai mấy chục người này, cho biết:
Dân bức xúc quá mới đem đơn đến ủy ban tỉnh thì ủy ban tỉnh cũng ngó lơ, rồi hôm nay dân kéo lên văn phòng chính phủ tại Võ Thị Sáu nhưng mà văn phòng chính phủ đuổi xô và không cho dân vào, biểu về tỉnh để tỉnh giải quyết. Mà về tỉnh thì tỉnh không giải quyết. Chỉ biết đứng đây chứ đâu biết làm sao nữa giờ, đi vô trong đó thì gác cổng đuổi, đưa lực lượng công an tới để trán áp là không cho vô.
Vụ khiếu kiện kéo dài bốn năm mà không được giải quyết thỏa đáng vì nhiều lý do mà dân nói là không công minh về phía chính quyền địa phương.
Ngày 14-3-2012, Dân Oan từ các Tỉnh Tiền Giang kéo đến văn phòng chính phủ đại diện phía Nam, 210 Võ Thị Sáu - Sài Gòn, khiếu kiện nhà đất . (ảnh minh họa)
Thay mặt bà con đứng trước đường Võ Thị Sáu, ông Điền trình bày chi tiết sự việc là bốn năm trước, ngày 20 tháng Mười Một năm 2008, Ủy Ban huyện Chợ Mới ra quyết định thu hồi đất của một số hộ dân ở ấp Mỹ Lợi, xã Mỹ An, huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang. Thế nhưng đến giữa năm 2009 người dân mới nhận được quyết định thu hồi và hỗ trợ đền bù. Điều này có nghĩa là từ ngày ra quyết định cho đến sáu tháng sau dân mới nhận được, trong lúc huyện đã áp dụng chế độ đến bù sai trái:
Quá bức xúc trước mức đền bù và hỗ trợ quá thấp rồi dân mới khiếu nại. Đơn khiếu nại thì huyện bỏ lơ không giải quyết và tỉnh cũng bỏ lơ không giải quyết.
Ngày 1 tháng Một năm 2009 là quyết định số 45 của ủy ban nhân dân tỉnh có hiệu lực thi hành nhưng mà huyện vẫn sử dụng quyết định số 3500 mà tính đến ngày 1 tháng Một 2009 là đã hết hiệu lực thi hành.
Quá bức xúc trước mức đền bù và hỗ trợ quá thấp rồi dân mới khiếu nại. Đơn khiếu nại thì huyện bỏ lơ không giải quyết và tỉnh cũng bỏ lơ không giải quyết.
Đến năm 2010, khi nghị định 69 của chính phủ có hiệu lực thi hành thì chính quyền địa phương huyện Chợ Mới lại mời các hộ dân lên để báo là sẽ đến bù và hỗ trợ dân có đất bị trưng thu theo quyết định số 45 của tỉnh:
Mà trong khi đó nếu dân nhận tiền thì tiền đền bù hỗ trợ đó không mua được đất mới để tái định cư và tái sản xuất. Từ năm 2008 đến nay là dân chúng tôi khốn đốn vì không được sản xuất tại vì một hai ngày là ủy ban huyện đưa ra thông báo là bà con không nên xuống giống không nên canh tác trên những mảnh đất đó.
Khốn khổ vì 4 năm vườn tược bỏ không
Vì không còn đất canh tác nên nhiều hộ nông dân ở ấp Mỹ Lợi xã Mỹ An huyện Chợ Mới bị mất kế sinh nhai, nhiều người phải đi tìm việc ở những nơi khác. Gần đây nhất, vẫn lời ông Điền thuật lại, ủy ban huyện Chợ Mới lại loan báo là không thu hồi đất nữa. Ngay khi đó, nông dân đề nghị là nếu không thu hồi thì phải ra một quyết định hủy bỏ việc trưng thu đất để dân có thể canh tác trở lại:
Vườn tược thu nhập của dân mỗi một người như vậy là vào khoảng một ngàn mét vuông đất thì thu nhập theo chuyên canh là sáu bảy mươi triệu một năm lận. Nhưng mà bốn năm nay là dân không được canh tác trên mảnh đất của mình thành vườn tược nó hư hết rồi
Nhưng mà đến nay thì dân cũng không nhận được quyết định và cũng không biết hướng cái giải quyết của chính quyền ở huyện tỉnh ra làm sao. Vườn tược thu nhập của dân mỗi một người như vậy là vào khoảng một ngàn mét vuông đất thì thu nhập theo chuyên canh là sáu bảy mươi triệu một năm lận. Nhưng mà bốn năm nay là dân không được canh tác trên mảnh đất của mình thành vườn tược nó hư hết rồi. Bây giờ dân nằm trong tình trạng khốn đốn, không biết làm sao mới đến nhờ cơ quan chính phủ mà cơ quan chính phủ đuổi xô thì cũng không biết sao nữa.
Những người dân An Giang đi khiếu kiện tập thể trên đường Võ Thị Sáu hôm nay nói rằng việc làm của họ là chính đáng và ôn hòa, thì cớ sao lại không được đáp ứng:
Tại vì dân đâu biết chạy đi đâu, chỉ thấy là những vị lãnh đạo của chính phủ là lên truyền hình, TV, những phương tiện thông tin đại chúng, rồi nói sẽ giải quyết thỏa đáng cho dân. Thành ra dân thấy như vậy, tin tưởng nơi chính phủ là đi lên chính phủ mà chính phủ vẫn xô đuổi. Thiết nghĩ không biết là có cái thế lực gì đó để bao che cho cấp dưới để làm vậy không.
Trên đường dây viễn liên nối về xã Mỹ An, chủ tịch xã Mỹ An Nguyễn Thị Kim Trúc, trả lời vắn tắt là muốn gì thì về xã Mỹ An gặp bà rồi lập tức cúp máy.
Trong vài tuần gần đây, có nhiều thông tin liên quan đến việc bộ phim ‘Hoàng Sa, nỗi đau mất mát’ của ông Andre Hồ Cương Quyết sẽ không được chiếu ở Quảng Ngãi như dự định của địa phương trước đó.
RFA file
Áp phích phim Hoàng Sa, nỗi đau mất mát.
Vậy lãnh đạo địa phương Quảng Ngãi nói gì về thông tin này? những người làm phim mong mỏi gì về tương lai của bộ phim ở ngay tại chính nơi bộ phim được thực hiện?
Chính quyền hứa cho chiếu
Đã hơn một năm đã trôi qua kể từ khi bộ phim ‘Hoàng Sa, nỗi đau mất mát’ của tác giả Andre Hồ Cương Quyết ra đời, nói về những mất mát và khó khăn của ngư dân Quảng Ngãi khi đánh bắt hải sản tại quần đảo Hoàng Sa đang tranh chấp với Trung Quốc. Cho đến bây giờ, nhiều ngư dân Quảng Ngãi, những nhân vật của bộ phim, bao gồm cả những người đã tham gia trực tiếp vào bộ phim, vẫn chưa được xem bộ phim về mình.
Ông Võ Hiển Đạt, 80 tuổi, người đã từng có thời ra khơi khi còn trẻ, và đã tham gia vào việc phục chế các tư liệu về Hoàng Sa thời gian gần đây, cho biết:
Chưa được xem vì tỉnh Quảng Ngãi chưa trình chiếu mà. Ông Hồ Cương Quyết có xin trình chiếu mà tỉnh ủy và ủy ban nhân dân tỉnh chưa thống nhất.
Ông Võ Hiển Đạt cũng là người đã tham gia trả lời phỏng vấn trong bộ phim.
Vào khoảng cuối tháng 7, ông Hồ Cương Quyết cho biết đã có những thông tin tích cực từ lãnh đạo Quảng Ngãi về việc cho phép bộ phim được trình chiếu rộng rãi trong tỉnh. Trả lời đài Á châu tự do, ông Hồ Cương Quyết xác nhận:
Tôi đã đi Quảng Ngãi 2 lần trong tháng rồi. Một lần để trao quỹ hỗ trợ cho ngư dân ở đó. Lần thứ hai tôi đến làm việc với lãnh đạo tỉnh, đặc biệt là phó giám đốc sở ngoại vụ tỉnh Quảng Ngãi và ông giám đốc đài truyền hình Quảng Ngãi. Trong thời gian 2 tiếng đồng hồ trao đổi và họ quyết định là sẽ chiếu phim ở tỉnh nhưng với điều kiện phải gửi bản gốc tiếng Pháp để họ đọc lời bình để giọng giống tiếng địa phương dể đồng bào ở đó nghe rõ hơn. Tôi chấp nhận.
Không những thế, theo ông Hồ Cương Quyết, lãnh đạo Quảng Ngãi hứa sẽ quảng bá rộng rãi về bộ phim trước khi chiếu. Ông nói tiếp:
Họ hứa là sẽ báo đồng bào trước. Mỗi huyện, mỗi xã họp sẽ thông báo trước là phim này sắp chiếu để số khán giả đông và tốt để xem phim này. Họ đã hứa sẽ tạo điều kiện tối đa để có hiệu quả về dư luận.
Tuy nhiên chỉ khoảng một tuần sau đó, trên các trang mạng truyền đi thông tin về việc bộ phim sẽ không được chiếu ở Quảng Ngãi như dự định vì thiếu tính Đảng. Từ Pháp, ông Hồ Cương Quyết vẫn chưa nhận được thông tin nào từ đại diện chính quyền địa phương về việc không cho phép chiếu bộ phim của mình nhưng ông tỏ ra không ngạc nhiên về thông tin này.
Họ hứa là sẽ báo đồng bào trước. Mỗi huyện, mỗi xã họp sẽ thông báo trước là phim này sắp chiếu để số khán giả đông và tốt để xem phim này. Họ đã hứa sẽ tạo điều kiện tối đa để có hiệu quả về dư luận. Ông Hồ Cương Quyết
Nói thật trong tình hình bây giờ ở Việt Nam thì thấy Trung Quốc đang có chiến lược chiến thuật lấy cả biển Đông bằng bạo lực, mà không thấy lãnh đạo nào của Việt Nam, chủ tịch nước, Tổng Bí Thư, Chủ tịch quốc hội, Thủ tướng phản đối. Tất cả đều im lặng, nên tôi không ngạc nhiên phim của tôi tiếp tục bị cấm đoán mặc dù có lời hứa của lãnh đạo địa phương.
Vào ngày 29 tháng 11 năm 2011, lực lượng an ninh đã tìm mọi cách ngăn cản buổi chiếu phim khi những người làm phim dự định trình chiếu bộ phim ở Sài Gòn. Vụ ngăn cản thô bạo này của chính quyền đã gây bất bình đối với những người quan tâm đến bộ phim và đặc biệt là tác giả Hồ Cương Quyết. Ngay vào thời điểm đó, bộ phim đã bị chính quyền quy kết là thiếu tính đảng.
Ông Hồ Cương Quyết cho biết nếu các cấp lãnh đạo trong nước không nghe tiếng nói của các ngư dân bị nạn, thì ông chỉ còn một lựa chọn là chiếu phim ở nước ngoài và đặt câu hỏi trước dư luận là tại sao và vì ai mà lãnh đạo bịt miệng đồng bào mình đang bị nước ngoài hành hạ.
Để tìm hiểu thêm sự việc từ phía đại diện chính quyền địa phương. Chúng tôi liên hệ với bà Huỳnh Thị Phương Hoa, Phó Giám đốc sở ngoại vụ Quảng Ngãi thì được bà cho biết:
Chưa có thông tin về việc không được chiếu đâu, cái đó bây giờ tôi mới nghe chị nói thôi. Bây giờ bên đài truyền hình vẫn đang lồng tiếng. Theo tôi biết thì đến giờ vẫn chưa có ý kiến gì của lãnh đạo địa phương về việc không được chiếu.
Bộ phim là tiếng nói ngư dân
Ngư dân vùng biển Đà Nẵng. AFP photo
Bộ phim ‘Hoàng Sa, nỗi đau mất mát’ của tác giả Hồ Cương Quyết được thực hiện vào khoảng giữa năm 2011 với sự cộng tác của các ngư dân và người dân ở huyện Bình Châu và huyện đảo Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Đây cũng là địa phương có nhiều ngư dân chịu thiệt hại nặng nề nhất khi đi đánh bắt hải sản tại khu vực quần đảo Hoàng Sa đang tranh chấp với Trung Quốc.
Tính từ năm 2009 đến tháng 7 năm 2012, Trung Quốc đã bắt và đòi tiền chuộc, thu giữ tài sản của trên 70 tàu của ngư dân Quảng Ngãi. Nhiều ngư dân bị bắt, tịch thu tài sản, nộp tiền chuộc nhiều lần đã rơi vào cảnh nợ nần, khó khăn chồng chất. Nhiều phụ nữ đã mất chồng khi đi đánh bắt hải sản tại Hoàng Sa. Trong khi đó những hỗ trợ về vật chất từ chính quyền không đủ để họ có thể ổn định cuộc sống. Đó cũng là nguyên nhân mà tác giả Hồ Cương Quyết muốn làm bộ phim để tạo điều kiện hỗ trợ về vật chất và tinh thần cho những người chịu thiệt thòi tại đây. Ông nói:
Tình hình biển Đông và thái độ Trung quốc càng ngày càng rõ, cho thấy nguy cơ của ngư dân Việt Nam và của nhiều nước ở ven biển Đông Nam Á như Philippines đang phải đối phó. Tôi thấy dư luận càng ngày càng ý thức được điều đó, nên có điều kiện để họ biết rõ hơn và bày tỏ tinh thần đoàn kết và hỗ trợ về vật chất và tinh thần cho ngư dân của mình.
Mặc dù phim không được chiếu ở Việt Nam, nhưng tác giả đã mang phim sang chiếu ở các nước châu Âu như Pháp, Ba Lan, Đức.
Đối với những ngư dân tham gia bộ phim, thì đây là một cơ hội cho họ được nói lên tiếng nói của mình, mặc dù họ biết bộ phim có thể sẽ bị cấm đoán tại Việt Nam. Chị Ngô Thị Việt, vợ góa của ngư dân Lê Minh Tăng cho biết:
Tình hình biển Đông và thái độ Trung quốc càng ngày càng rõ, cho thấy nguy cơ của ngư dân Việt Nam và của nhiều nước ở ven biển Đông Nam Á như Philippines đang phải đối phó. Ông Hồ Cương Quyết
Chị biết là người ta cấm nhưng với tấm lòng của chị thì chị không sợ bất cứ cái gì hết bởi vì chồng chị đã hy sinh ngoài đó, đã nhiều lần mất của, tính ra của nhà chị mất ở Hoàng Sa là trên tỷ bạc. Với nguyện vọng chồng chị ra đó giữ đảo, của của chị bỏ ra ở đó to lớn mà chị nói lên để người ta biết rằng là không sợ… với tấm lòng của chị, chị nói lên sự thật để mọi người hiểu đó là như vậy, vì đảo Hoàng Sa mà chồng chị mất, gia tài chị mất, giờ chỉ còn mấy mẹ con bơ vơ, không nơi nương tựa.
Chồng chị Ngô Thị Việt mất tích vào năm 2010 khi đi đi đánh bắt hải sản ngòai Hoàng Sa. Trước đó anh đã hai lần bị Trung Quốc bắt giữ và tịch thu tàu. Chị Ngô Thị Việt nghi ngờ chồng mình bị Trung Quốc bắt giữ và thủ tiêu vì đợt anh đi biển không có gió bão.
Cho đến bây giờ chị Việt vẫn chưa được xem bộ phim. Chị và những người tham gia bộ phim cho biết họ rất mong muốn được xem bộ phim tại địa phương của mình. Đối với họ, hoàn toàn không có lý do gì để địa phương không cho trình chiếu bộ phim mà họ đã bỏ tâm huyết khi tham gia và trông đợi từ rất lâu.
Bộ Tài nguyên Môi trường hôm thứ Ba, 21 tháng 8 vừa có cuộc đối thoại với nông dân huyện Văn Giang về vụ cưỡng chế cánh đồng 500 ha để xây dựng khu đô thị sinh thái Ecopark.
Kết quả cuộc đối thoại quan trọng này là như thế nào và có thể thấy gì qua cuộc đối thoại này? Quỳnh Chi tường trình trong phần sau:
Trả lời vòng vo
Trong lúc vấn đề đất đai đang gây nhiều bức xúc trong dân chúng, buổi đối thoại hôm thứ Ba giữa Thứ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường (Bộ TN-MT ) với nông dân huyện Văn Giang (tỉnh Hưng Yên) thu hút sự chú ý của nông dân, chuyên gia và các nhà hoạch định chính sách. Cuộc đối thoại diễn ra theo yêu cầu của nông dân Văn Giang, kéo dài khoảng 4 tiếng đồng hồ với sự có mặt của đại diện Bộ TN-MT, VPLS Trần Vũ Hải, Mặt trận Tổ quốc, Hội Nông dân, UBND tỉnh và huyện Hưng Yên cùng cơ quan báo chí.
Buổi đối thoại diễn ra trong không khí căng thẳng và sôi nổi với nhiều chất vấn dành cho Thứ trưởng Chu Phạm Ngọc Hiển, xoay quanh nội dung 12 điểm trong kiến nghị số 2 gởi ngày 20 tháng 6 năm 2012 đến Bộ Tài nguyên Môi trường nhằm tìm hiểu tính minh bạch những vấn đề liên quan đến dự án tại Văn Giang và trách nhiệm của Bộ Tài nguyên Môi trường. Báo chí trong nước cũng tường trình về buổi đối thoại, với các phần trả lời của Thứ trưởng. Tuy nhiên, trao đổi
Thứ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường (giữa) và các đại diện Bộ TN-MT. Courtesy nguyenxuandien
với đài RFA, một số nông dân từ ba xã Cửu Cao, Phụng Công, Xuân Quan cho biết cách trả lời của Thứ trưởng Chu Phạm Ngọc Hiển còn “vòng vo”. Cùng ngày sau buổi đối thoại, từ xã Phụng Công, một nông dân cho biết:
Ông tìm cách vòng vo và đầy quả bóng trách nhiệm sang Tỉnh nhưng chúng tôi cũng nói rằng “Ông chỉ cần nhìn các quyết định cưỡng chế thì không theo pháp luật”. Nhưng cho dù có căn cứ vào luật đất đai thì cũng không thể cưỡng chế vì Tỉnh chưa có quyết định thu hồi đất đối với người dân.
LS Trần Vũ Hải
“Sau khi họp xong thì người dân chưa thực sự thoải mái với cách trả lời của Thứ trưởng”.
LS Trần Vũ Hải, đại diện pháp lý cho bà con Văn Giang cho đài RFA biết ông ghi nhận thiện chí của Bộ này vì đã đi sâu vào 12 điểm vấn đề nhưng Bộ cũng không trả lời được “trên cơ sở pháp luật và điều quan trọng nhất là không có văn bản trả lời”:
“Chúng tôi nhận xét rằng Thứ trưởng Bộ Tài nguyên – Môi trường tuy cũng có thiện chí trả lời nhưng lại trả lời không đúng trọng tâm, thậm chí bản thân ông cũng không hiểu nhiều vấn đề hoặc cũng có thể ông lẫn tránh.
Những người tham dự phiên đối thoại cho biết ông Ngọc Hiển đã “quanh co” khi người dân yêu cầu được cung cấp hai tờ trình mà Bộ TN-MT tham mưu cho Thủ tướng, cũng như khi được yêu cầu đưa ra văn bản quy hoạch sử dụng đất đai năm 2002. Thêm vào đó, LS Trần Vũ Hải cho biết Thứ trưởng đã “lúng túng” khi không trả lời được vì sao Bộ TN-MT lại không tham mưu cho Chính phủ theo luật mà lại tham mưu trực tiếp cho Thủ tướng. LS Trần Vũ Hải nói thêm:
“Còn nhiều vấn đề nữa, ví dụ chúng tôi nói là “Vấn đề cưỡng chế thu hồi đất là đúng luật hay không?” thì ông trả lời vòng vo và nói là Tỉnh chịu trách nhiệm vấn đề này.
“Ông tìm cách vòng vo và đầy quả bóng trách nhiệm sang Tỉnh nhưng chúng tôi cũng nói rằng “Ông chỉ cần nhìn các quyết định cưỡng chế thì không theo pháp luật”. Nhưng cho dù có căn cứ vào luật đất đai thì cũng không thể cưỡng chế vì Tỉnh chưa có quyết định thu hồi đất đối với người dân. Họ vẫn còn sổ đỏ. Qua tranh luận thì ông Thứ trưởng cũng phải công nhận là phải
Khoảng 100 bà con được vào hội trường, và khoảng hơn 1 ngàn nông dân phải đứng bên ngoài. Courtesy nguyenxuandien
nghiên cứu thêm”.
Tiếp tục đấu tranh đến cùng
Có khoảng 100 bà con được vào hội trường, và khoảng hơn 1 ngàn nông dân đứng bên ngoài, trong đó có cả nông dân từ các tỉnh khác. Cuộc đối thoại được xem là bước đầu mở ra một hướng mới sau nhiều bế tắc của cuộc đấu tranh pháp lý kéo dài 8 năm của những người có đất thuộc vùng qui hoạch cho dự án Ecopark. Mặc khác, nó cũng đóng vai trò biểu tượng, mang tính tham khảo cho nông dân ở các vùng khác có cùng hoàn cảnh.
Trước khi cuộc đối thoại này diễn ra, bà con Văn Giang đã từng có hai cuộc đối thoại với đại diện Thanh tra Bộ nhưng chỉ duy nhất lần này mọi chuyện diễn ra trong trật tự, bà con hạn chế được bức xúc và có luật sư đại diện. Nông dân trên cho biết thêm:
Tất nhiên chúng tôi tiếp tục đi đấu tranh đến cùng vì là nông dân thì phải sống dựa vào đất. Công nhân phải có nhà máy, nông dân phải có ruộng, nếu không thì sống bằng gì? Tỉnh thu hồi hơn 500 ha đất thì hơn 2 vạn nông dân chúng tôi sống bằng gì?
một nông dân
“Trong hai lần đối thoại với Thanh tra Chính phủ trước thì họ cứ đưa qui luật này nọ, chúng tôi cũng đưa ra luận điểm của mình nhưng không chặt chẽ như luật sư. Chúng tôi dù sao cũng là nông dân, chỉ nói lên bức xúc và quyền lợi của mình”
“Nếu mà hôm nay không có luật sư Hải thì họ cứ đưa những luật như thế, áp dụng như thế”.
Cuộc đối thoại có sự hiện diện của đại diện Văn phòng Chính phủ và tỉnh Hưng Yên nhưng không trả lời những câu hỏi liên quan khi được nông dân yêu cầu với lý do “chỉ đến quan sát”. Kết thúc cuộc đối thoại, Bộ TN-MT cho biết sẽ có văn bản trả lời “trong thời gian sớm nhất”. Phía bà con cũng chưa giải tỏa hết bức xúc trước giải trình của vị Thứ trưởng. LS Trần Vũ Hải cho biết sẽ tiếp tục yêu cầu đối thoại với cấp cao hơn nếu Bộ này không giải đáp được thắc mắc của nông dân:
“Nếu như thế thì chúng tôi sẽ tiếp tục trình lên Chính phủ, Quốc hội, Đảng vì Nhà nước và Đảng nhận là bản vệ lợi ích của người nông dân nên họ phải giải quyết cho nông dân. Nếu các vị không giải quyết thì chúng tôi sẽ đẩy dần lên”.
Về phía bà con nông dân Văn Giang vẫn giữ nguyên nguyện vọng là yêu cầu thu hẹp dự án đối với những phần chưa cưỡng chế. Từ Xuân Quan, một nông dân cho biết:
“Tất nhiên chúng tôi tiếp tục đi đấu tranh đến cùng vì là nông dân thì phải sống dựa vào đất. Công nhân phải có nhà máy, nông dân phải có ruộng, nếu không thì sống bằng gì? Tỉnh thu hồi hơn 500 ha đất thì hơn 2 vạn nông dân chúng tôi sống bằng gì?”
Xin được nhắc lại, cùng với vụ cưỡng chế tại Tiên Lãng, vụ cưỡng chế đất tại Văn Giang đối với cánh đồng khổng lồ 500 ha thu hút sự quan tâm của dư luận trong nhiều tháng. Sau đợt cưỡng chế lần hai đối với cánh đồng 72 ha vào tháng Tư vừa qua, người dân nơi đây càng quyết tâm bám trụ với đất. Từ những nông dân tay lấm chân bùn, họ đã tìm hiểu các khía cạnh luật pháp để tiếp tục đòi quyền lợi của mình. Họ đã từng có đơn tố giác gởi Bộ Công an vì nghi ngờ tính pháp lý quyết định liên quan đến dự án này được ký năm 2004 của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng.
Vụ bắt giữ ông Nguyễn Đức Kiên không những gây biến động xấu trong thị trường tài chánh, chứng khoán mà còn tác động tới nhiều lĩnh vực khác khi quyền hạn và đường giây của ông này chằng chịt và quá lớn gần như nằm ngoài tầm kiểm soát của chính phủ.
Câu hỏi lỗ hổng nào trong hệ thống đã tạo nên những đại gia này đang được dư luận đặt ra.
Cả hệ thống lung lay
Chưa bao giờ một cá nhân bị bắt lại tác động đến xã hội và chính phủ như vụ bắt giữ bầu Kiên. Ngay sau khi tin ông bị bắt tung ra, người dân đổ xô mua vàng và thị trường chứng khoán tuột dốc không phanh.
Quốc hội họp và đòi Thống đốc Ngân hàng nhà nước giải trình liệu vụ bắt giữ này có liên quan gì tới tình trạng nợ xấu cũng như các ngân hàng thương mại cổ phần có biểu hiện thao túng thị trường tín dụng hay không.
Sau vụ bắt giữ ba ngày, cổ phiếu của Eximbank mất 4,5% tại sàn giao dịch tp Hồ Chí Minh sau khi mất 4,9% vào hai ngày trước đó. Để cứu vãn tình trạng người dân ào ạt rút tiền, Ngân hàng nhà nước phải bơm 5 nghìn tỷ đồng vào hệ thống ngân hàng như một nguồn hỗ trợ khẩn cấp nhưng người dân vẫn lo sợ đồng tiến tiết kiệm của họ sẽ theo chân bầu Kiên nên tiếp tục rút tiền để làm việc khác và điều này tiếp tay cho thị trường chứng khoán có lý do để tiếp tục đỏ sàn.
Theo tin tức từ cơ quan điều tra cho biết ông Nguyễn Đức Kiên bị bắt là do thành lập ba công ty con và các công ty này có hành vi kinh doanh trái pháp luật. Những thông tin này không thể thuyết phục người hiểu chuyện vì lý do để bắt ông Kiên quá yếu ớt, khó áp dụng cho một người nổi tiếng và nhiều quyền lực như ông.
Lợi ích nhóm và quyền lực
Không phải vô cớ khi dư luận nổi lên câu hỏi đây có phải là vấn đề thanh trừng nội bộ hay không vì sự quen biết của ông Kiên đối với Thủ tướng đương nhiệm đã nhiều lần công khai trên báo giới, đặc biệt là sự liên hệ mật thiết giữa ông Kiên với bà Nguyễn Thanh Phượng, con gái của Thủ tướng, trong những thương vụ ngân hàng bạc tỷ được người dân xem như là điều hiển nhiên giữa bối cảnh đại gia và quyền lực như một cặp bài trùng được đồn thổi trên báo chí như thời gian vừa qua.
Vấn đề nổi cộm này đưa đến câu hỏi phải chăng những thỏa thuận ngầm trong hệ thống đã tiếp tay tạo nên những khối u mà khi vỡ ra sẽ gây hậu quả không nhỏ cho khu vực mà nó lũng đoạn.
Lợi ích nhóm và quyền lực vô giới hạn là hai thực thể song hành với nhau tạo ra những đại gia giàu có nhanh chóng như bầu Kiên đang ngày càng lộ rõ sự nguy hiểm của nó khi một người bị bắt kéo theo các hệ lụy không lường trước cho một nền tài chính vốn yếu ớt vì thiếu những ràng buộc pháp lý.
Thống kê cho thấy chỉ một thời gian ngắn sau đổi mới, Việt Nam là nước có số người giàu cao nhất trong khu vực.
Trong một nền kinh tế chưa thật sự thoát khỏi hệ thống quốc doanh nhưng lại phát sinh nhiều người giàu có quá nhanh do quan hệ tốt với lãnh đạo cao cấp trong chính phủ gây cho dư luận rất nhiều câu hỏi về các lỗi hệ thống đã tạo ra những khối u trong cơ thể kinh tế tài chánh Việt Nam.
Tiến sĩ Nguyễn Quang A, nguyên giám đốc Viện nghiên cứu phát triển IDS cho biết nhận xét của ông:
“Việt Nam đang theo mô hình Tư bản chủ nghĩa man rợ. Vai trò nhà nước trong Chủ nghĩa tư bản phát triển ở thời gian đầu nó rất lộn xộn. Lúc đó nhà nước, công đoàn, người lao động họ đấu tranh và dần dần xảy ra như cuộc khủng hoảng vừa rồi.
Tôi nghĩ nhà nuớc cần phải tăng cường vai trò giám sát, vai trò làm cho minh bạch như thế nào đó để không có những người có khả năng khuynh đảo như vậy.”
Mô hình mà TS Nguyễn Quang A chỉ ra đang làm cho hệ thống kinh tế tài chánh Việt Nam lúng túng trong cách điều hành các chính sách điều tiết vĩ mô trong các tập đoàn quốc doanh, kể cả các tập đoàn tài chánh ngân hàng.
Từ sự lúng túng này nó cho phép nhiều người có quan hệ tốt với các ngân hàng trở nên giàu có rất nhanh do thu tóm cổ phiếu và nắm giữ các vai trò chủ chốt.
Vấn đề gì cần giải quyết?
Ông Nguyễn Đức Kiên từng là phó chủ tịch hội đồng quản trị của ngân hàng thương mại Á Châu gọi tắt là ACB do đó khi ông bị bắt khách hàng phản ứng rất nhanh là xếp hàng rút tất cả tiền bạc của họ tại ngân hàng này mặc dù ông Kiên không còn liên hệ gì tới ngân hàng ACB từ hai năm qua.
Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho biết nhận xét của bà về vần đề này:
“Dù sao về danh tiếng thì ông ấy là một nhân vật chính của ACB vì vậy khi nói tới ACB thì người ta gằn với tênt uổi của ông ấy và vì vậy khi ông ấy bị bắt có thể ảnh hưởng tới danh tiếng hoạt động của ACB và đìêu đóp đòi hỏi một sự giám sát mạnh mẽ hơn và nhất là tính minh bạch pahỉ cao hơn của hệ thống ngân hàng cũng như của các doanh nghiệp lớn liên quan đến ngân hàng hiện nay.”
Chánh thanh tra Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, ông Nguyễn Hữu Nghĩa đã trấn an công chúng trên báo chí rằng Ngân hàng nhà nuớc sẽ theo dõi sát những diễn biến của ngân hàng ACB.
Ông Nghĩa cam kết sẵn sàng hỗ trợ vốn cho ACB để đảm bảo khả năng chi trả các khoản tiền gửi của các tổ chức kinh tế và dân chúng tại ngân hàng này.
Sau khi ông Kiên bị bắt hai ngày, chiều 22 tháng 8 Tổng Giám đốc ngân hàng ACB là ông Lý Xuân Hải bị triệu tập “làm việc” với cơ quan điều tra.
Cũng từ sự bắt giữ khẩn cấp này nảy sinh thêm nhiều câu hỏi về các cấu kết giữa những ngân hàng với nhau tạo nên sự mất thăng bằng trong vấn đề vay và cho vay.
Phải chăng đã đến lúc nhà nước cần mạnh tay hơn trong việc cắt bỏ những khối u mà từ lâu nhiều nhóm lợi ích đã tạo ra trong cơ thể của chế độ dẫn tới việc sản sinh những đại gia tương tự như bầu Kiên, một người do quan hệ tốt lại có khả năng làm lung lay cả hệ thống bởi sự giàu có khó kỉểm soát vì được bao che, nâng đỡ từ nhiều phía?
Vụ một nhà đầu tư nổi tiếng tại Việt Nam là ông Nguyễn Đức Kiên bị bắt chiều ngày Thứ Hai 20 Tháng Tám tại Hà Nội đã khiến thị trường chứng khoán tại Việt Nam sụt giá trong sự hốt hoảng chung và Ngân hàng Nhà nước của Việt Nam phải ào ạt bơm tiền qua thị trường mở để tránh một vụ sụp đổ dây chuyền.
AFP photo
Các nhà đầu tư chứng khoán theo dõi giá cổ phiếu tại Ngân hàng Thương mại Châu Á (ACB) của sàn giao dịch chứng khoán tại Hà Nội vào ngày 22 tháng 8 năm 2012.
Nhân vật bị tống giam và khởi tố cùng thời điểm tiến hành nội vụ khiến dư luận ưu lo về những khó khăn kinh tế và chính trị hiện nay của Việt Nam. Diễn đàn Kinh tế tìm hiểu chuyện này qua phần trao đổi cùng nhà tư vấn kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa của đài Á châu Tự do.
Khủng hoảng chính trị?
Vũ Hoàng: Xin kính chào ông Nghĩa. Thưa ông vụ Phó Chủ tịch Hội đồng Sáng lập của một ngân hàng lớn tại Việt Nam bị cơ quan cảnh sát điều tra của Bộ Công An bắt giữ đã gây chấn động cho thị trường tài chính tại Việt Nam và được truyền thông quốc tế loan tải. Chúng tôi xin đề nghị là kỳ này mình sẽ cùng tìm hiểu về chuyện đó, ông nghĩ sao?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Ban đầu, tôi có cảm giác ngán ngẩm vì những lý do sau đây.
Thứ nhất, về bối cảnh chung, tình hình kinh tế Việt Nam quả là kém sáng sủa với quá nhiều vấn đề dồn dập vì đà tăng trưởng sẽ giảm, lạm phát có khi tái xuất hiện và trăm ngàn doanh nghiệp đang ở trong tình trạng dở sống dở chết, thậm chí là chết lâm sàng, hoặc là những "xác chết chưa chôn".
Giữa khung cảnh bên trong như vậy, biến động ngoài Đông hải do động thái ngang ngược của Trung Quốc hiển nhiên là những thách đố nan giải cho người cầm quyền. Nhưng vấn đề đầu tiên là "ai là người cầm quyền" hoặc cơ chế nào sẽ quyết định về những bài toán sinh tử cho quốc gia? Khi ấy, người ta mới chú ý đến những tranh chấp cá nhân không còn che giấu nổi ở trên thượng tầng.
Thứ ba, hệ thống ngân hàng của Việt Nam đang bị khủng hoảng nặng với một số nhỏ của nhà nước thì tập trung tài sản mà không kích thích sản xuất trong khi nhiều ngân hàng khác thì thiếu thanh khoản và có thể sụp đổ dưới núi nợ xấu nên vẫn cố thu vét ký thác bằng cách tăng lãi suất. Họ lao về phía trước trong sự tuyệt vọng. Tình hình đó càng khiến các doanh nghiệp điêu đứng vì thiếu vốn kinh doanh và sẽ theo nhau phá sản, công nhân viên mất việc.
Thứ tư, dư luận kinh doanh quốc tế thì theo dõi xem lãnh đạo kinh tế và ngân hàng Việt Nam giải quyết ra sao bài toán nợ xấu, khó đòi và sẽ mất. Khối nợ xấu đó thật sự lên tới mức nào thì không ai rõ và làm sao thanh toán là một vấn đề sẽ có ảnh hưởng đến kinh tế quốc gia. Vì vậy, dư luận chờ đợi người cầm đầu hệ thống ngân hàng trung ương của Việt Nam sẽ giải trình những việc đó trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong phiên họp chiều Thứ Ba 21.
Tôi e rằng đấy là một chỉ dấu khó sai về khủng hoảng chính trị, chứ không chỉ là ngân hàng hay kinh doanh. Ô. Nguyễn-Xuân Nghĩa
Vũ Hoàng: Và đấy là lúc bùng nổ vụ ông Nguyễn Đức Kiên bị bắt, làm các thị trường đều bị rúng động!
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Thưa đúng như vậy và tôi e rằng đấy là một chỉ dấu khó sai về khủng hoảng chính trị, chứ không chỉ là ngân hàng hay kinh doanh.
Trước hết, trong một quốc gia bình thường, nếu một cá nhân hoặc doanh nghiệp có sai phạm về nghiệp vụ vì lý do kỹ thuật hay pháp lý thì cơ quan thanh tra giám sát có thể mở cuộc điều tra. Nếu sai phạm về kỹ thuật, tức là không cố tình nhưng có lầm lẫn thì cơ quan giám sát phải có biện pháp dân sự, thuộc về tội hộ. Tức là có thể bồi thường thiệt hại cho nạn nhân vì sự bất cẩn của mình. Nếu là sai phạm về pháp lý, tức là cố tình gian lận để trục lợi bất chính, thì cơ quan thanh tra phải yêu cầu nhà chức trách can thiệp và lập hồ sư truy tố kẻ bất lương, chứ không phải bất cẩn, về tội hình. Nghĩa là không chỉ phải bồi thường thiệt hại mà còn bị trừng phạt về tài chính và thủ phạm có thể bị án tù.
Việt Nam là một quốc gia bất thường vì luật lệ thiếu phân minh nên rất khó xác định nguyên do của sai phạm là thuộc về dân sự hay hình sự. Ví dụ có thể thấy ngay là trong lĩnh vực ngân hàng hay mớ bòng bong khó gỡ của những nghiệp vụ đầu tư chòng chéo trong một chế độ kiểm soát lỏng lẻo, rất rộng mà cũng rất nông.
Nhưng bất thường hơn vậy, Việt Nam là nơi mà việc kinh doanh đòi hỏi những quan hệ thật ra là bất chính với giới chức có quyền. Người ta khó thành công, và trở thành "đại gia" như bà con trong nước thường nói, nếu không có quan hệ và trở thành vây cánh của những người quyền thế nhất ở trên cùng. Đó là trường hợp của đương sự, người vừa mới bị bắt.
Cách xử lý của chính quyền
Nhân viên nhà máy thép Thành Đô biểu tình trước Ngân hàng Thương mại HDBank ở Hà Nội vào ngày 14 Tháng 8 năm 2012. Ảnh minh họa. AFP photo
Vũ Hoàng: Theo những tin tức được cơ quan Cảnh sát Điều tra loan tải, ông Nguyễn Đức Kiên bị bắt về tội kinh doanh trái phép và liên quan tới vi phạm tại ba doanh nghiệp do ông ta làm chủ tịch, gồm có Công ty Cổ phần Đầu tư Thương mại B&B, Công ty Cổ phần Đầu tư ACB Hà Nội và Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Đầu tư Tài chính Á Châu Hà Nội.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Chỉ nội một cáo trạng như vậy cũng đã cho thấy sự bất thường. Ít khi nào có chuyện bắt giam một người về tội kinh doanh trái phép. Biện pháp quyết liệt này cho thấy là có cái gì đó nghiêm trọng hơn nhiều. Chuyện thứ hai là cách xử lý của nhà cầm quyền trong vụ bắt giam. Nó vẫn nhuốm mùi hành xử của "xã hội đen" trong một xã hội chưa có ý thức về luật pháp và một hệ thống cai trị không có trách nhiệm với quốc dân. Tôi xin được giải thích.
Đáng lẽ, ngay sau khi tống giam đương sự, hãy cứ coi như một nghi can bị trọng án, giới hữu trách phải lập tức và công khai tổ chức một cuộc họp báo. Ngồi ở giữa là viên sĩ quan công an, hai bên là hai giới chức dân sự thuộc cơ quan thanh tra hay giám sát. Một trong hai người phải là viên chức có thẩm quyền của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Mục tiêu là để trình bày dù ngắn gọn những kết quả của cuộc điều tra và thủ tục truy tố về những tội danh được minh định bởi viên chức thanh tra. Nhưng quan trọng nhất là để công chúng biết được rằng những sai phạm của đương sự, dù là một doanh gia về ngân hàng, không thuộc lĩnh vực ngân hàng. Lý do là để thị trường khỏi hốt hoảng và dân chúng mất tiền oan khi suy đoán rằng một đại gia ngân hàng đã rút ruột ngân hàng và tìm cách tẩu tán tài sản nên mới bị bắt.
Trong một xã hội thiếu thông tin chính thức và minh bạch và báo chí không có tự do thì thị trường thông tin là thị trường đen. Đó là nơi mà sản phẩm được phổ biến chính là lời đồn. Khi dân tin vào lời đồn hơn là thông báo chính thức – nhiều khi mâu thuẫn - thì niềm tin vào nhà nước không có và người đồn đãi không có tội, nhưng rốt cuộc thì đa số thiếu thông tin mới là nạn nhân.
Vũ Hoàng: Ông cho rằng trong vụ án hình sự này, những lời đồn đãi hay bàn tán của người dân cũng có tầm quan trọng?
Trong một xã hội thiếu thông tin chính thức và minh bạch và báo chí không có tự do thì thị trường thông tin là thị trường đen. Ô. Nguyễn-Xuân Nghĩa
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Hiển nhiên là có và đấy mới là vấn đề!
Trước hết, người ta có thể suy đoán không sai, rằng đương sự là người có quan hệ vững chắc và rộng rãi với nhiều quan chức nên mới thành công rất nhanh như vậy, để trở thành một trong những người giàu nhất nước. Thứ hai, đương sự là người rất kín đáo trong các nghiệp vụ đầu tư của mình, hoặc của ai đó mà anh ta đứng tên. Thứ ba, đương sự có lối chơi nổi của kẻ thích vẻ hào nhoáng bên ngoài với xe hơi trị giá bạc triệu, nghĩa là chẳng sợ gây ra phản ứng đố kỵ ghen ghét. Thứ tư, đương sự còn bước vào một lĩnh vực được quảng đại quần chúng quan tâm là bóng đá và không ngại ngần gây hấn với tổ chức khác trong lĩnh vực này.
Ngần ấy sự việc khiến cho mọi người đều có thể kết luận rằng đương sự có gốc lớn, được nhiều thế lực bảo trợ ở đằng sau. Đấy là lúc người ta kết hợp với các tin đồn, rằng những thế lực đó là sĩ quan công an cao cấp, có người là thứ trưởng, và trên cùng là ông Thủ tướng vốn dĩ được đánh giá là có mức liêm chính dưới trung bình sau hàng loạt những vụ sụp đổ của các tập đoàn kinh tế nhà nước do Trung ương quản lý. Khi tổng hợp lại thì câu hỏi chính vẫn là động lực. Và câu trả lời là việc đương sự khỏi cần ấn tín gì, như chủ tịch một tập đoàn kinh doanh, mà vẫn thâu tóm khoảng 12 cơ sở kinh tế trong nhiều lĩnh vực, phân nửa là các ngân hàng. Nghĩa là làm sao?
Người vừa mới bị bắt chỉ là một nhà đầu tư đại diện cho nhiều nhà đầu tư giấu mặt ở bên trên. Với chế độ hiện hành, mỗi thế lực chính trị lại tỏa xuống dưới thành hệ thống kinh doanh có khả năng vi phạm luật lệ mà không bị trách nhiệm vì đã có trong túi những người có trách nhiệm thực thi luật pháp. Mọi sự chỉ vỡ lở khi các thế lực chính trị ở trên xung đột với nhau nên tay chân ở dưới mới bị sa lưới nếu không kịp thông báo để bỏ chạy, như trường hợp đã xảy ra. Rốt cuộc thì vụ việc được trình bày như một nỗ lực giải trừ tham nhũng để kiện toàn nhân sự, là khẩu hiệu đang được đảng tung ra sau màn phê bình và tự phê bình vừa qua.
Hiện tượng tất yếu
Ông Nguyễn Đức Kiên phát biểu tại một sự kiện bóng đá tại Hà Nội vào ngày 16 Tháng 2 năm 2012. AFP photo
Vũ Hoàng: Thưa ông, rồi đây sự thể sẽ ra sao?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Chúng ta rất khó biết được sự thể trong khung cảnh không chỉ là mờ ảo của một xứ lạc hậu mà còn mờ ám và đầy bạo lực vì là sự lạc hậu phát sinh từ nạn độc tài.
Sau một sâu chuỗi những tai tiếng và phải nói là phạm pháp nghiêm trọng từ các tập đoàn kinh tế nhà nước ra tới khu vực tôi gọi là "tư doanh nhập nhằng" vì những thế lực chính trị và trung tâm lợi ích kinh tế ở đằng sau, thì vụ "Bầu Kiên" như người ta gọi chỉ là một nối tiếp tất yếu. Hiện tượng tham ô và khuất tất trên doanh trường còn lan vào chính trường khi một đại gia kinh doanh và đảng viên làm nữ dân biểu lại bị truất bãi trong một hoàn cảnh khó hiểu. Những vụ nổ liên tiếp này chỉ là mấy cầu chì bị cháy ở dưới đển dòng điện khỏi lan lên trên và báo hiệu nhiều biện pháp trả đũa khác của thế lực đang bị tấn công. Chúng ta có thể coi đây là những tranh chấp của các tổ chức tội ác trong xã hội đen, không hơn không kém.
Vũ Hoàng: Ông có một kết luận khá bi quan về sự thể này, vì sao như vậy?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Tôi nghĩ đến một đảng Mafia có cái vẻ đa nguyên của nhiều phe nhóm toàn là đại gia.
Dân chúng chưa thấy một nỗ lực lớn lao của chính quyền để đưa kinh tế ra khỏi những khó khăn chồng chất hiện nay. Ô. Nguyễn-Xuân Nghĩa
Khốn nỗi, và đây mới là vấn đề gây ra sự ngán ngẩm cho mọi người, khốn nỗi người ta thanh lý môn hộ hoặc thanh toán nhau như vậy mà dân chúng chưa thấy một nỗ lực lớn lao của chính quyền để đưa kinh tế ra khỏi những khó khăn chồng chất hiện nay.Việc một kẻ gian có thể sa lưới và lãnh án tù chỉ là một niềm an ủi nhỏ, trong khi bất ổn kinh tế và khủng hoảng chính trị mới là vấn đề lớn lao gấp bội cho mọi người.
Khi lại nhìn trên toàn cảnh, ở bên cạnh xứ Trung Quốc cũng đang có những bài toán nan giải bên trong vì tiến trình chuyển quyền đầy sóng gió của họ, người ta thấy rằng Việt Nam lại lỡ một cơ hội cải cách hầu có thể xây dựng một nền móng vững bền hơn cho việc bảo vệ quyền lợi của đất nước. Con thuyền đang lao vào giông bão mà thuyền trưởng, tài công và thủy thủ đoàn đánh nhau để giành lấy phao cứu hộ thì hành khách khó tìm ra lối thoát.
Vũ Hoàng: Xin cảm tạ ông Nguyễn-Xuân Nghĩa về cuộc trao đổi này.
